Hôm thứ Bảy, 25/5, Bộ Ngoại giao Đài Loan thừa nhận mới đây đã có cuộc gặp tại Washington giữa Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ John Bolton và người đứng đầu, phụ trách an ninh quốc gia Đài Loan David Lee. Điều này khiến Bắc Kinh vô cùng giận dữ.
Kể từ khi Mỹ chấm dứt quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan cách đây 40 năm (1979) đây là cuộc gặp an ninh cao cấp lần đầu.Trong lịch sử quan hệ Mỹ-Đài, quan chức an ninh cao cấp nhất từng có các cuộc họp như vậy mới chỉ ở cấp phó cố vấn an ninh quốc gia của Mỹ. Cuộc họp diễn ra trong thời gian ông Lee tới thăm Hoa Kỳ từ ngày 13 đến 21/5, sẽ được Đài Loan coi như tín hiệu ủng hộ từ phía chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với Đài Bắc.
Từ lâu Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh phản loạn và luôn đe dọa sẽ sử dụng vũ lực khi Đài Loan không tuân theo cái gậy chỉ huy của Đại lục.Cơn tức giận dữ của Đại lục càng như chảo lửa gặp dầu khi ở thời điểm này cuộc chiến thương mại căng thẳng Mỹ-Trung dường như đã tới đỉnh điểm.
Về cuộc gặp “lén lút” này, phát ngôn nhân Lục Khảng nói: “Trung Quốc cực kỳ không hài lòng và cương quyết phản đối”. Trước sau như một lập trường của Bắc Kinh là lên án bất kỳ hình thức trao đổi chính thức nào giữa Hoa Kỳ và Đài Loan.
Trung Nam Hải không phủ nhận quan điểm cho rằng, Đài Loan luôn là chủ đề nhạy cảm nhất, quan trọng nhất trong quan hệ với Hoa Kỳ.Đài Loan là vấn đề sống còn mà Hoa Kỳ và Trung Quốc đã phải thương lượng rất kỹ trước khi thiết lập quan hệ ngoại giao song phương vào năm 1979.
Lúc bấy giờ, sau các cuộc đàm phán căng thẳng, chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Carter chấp nhận CHND Trung Hoa là chính phủ hợp pháp duy nhất của Trung Quốc, và công nhận vai trò của Bắc Kinh trong các tổ chức quốc tế.Washington cũng cam kết chỉ thiết lập các mối quan hệ với Đài Loan trên cở sở không chính thức.
Hoa Kỳ đã tuyên bố cắt đứt quan hệ với Đài Loan vào ngày 15/12/1978. Nước này cũn tái nối quan hệ ngoại giao với Trung Quốc vào ngày 1/1/1979. Lập tức nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã có chuyến thăm chính thức nhằm bình thường hóa quan hệ song phương.
Mặc dù không có quan hệ chính thức với Hoa Kỳ, nhưng các nguồn vũ khí chính của Đài Loan đều mua của Mỹ. Lầu Năm Góc tiết lộ, Washington đã bán cho Đài Bắc lượng vũ khí trị giá hơn 15 tỷ USD kể từ 2010.
Cách đây một giáp, cuối năm 2007, vào dịp kỷ niệm 29 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Mỹ-Trung, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Jimmy Carter tuyên bố: Trung Quốc biết rõ Hoa Kỳcung cấp vũ khí cho Đài Loan, bất chấp việc đã bỏ quan hệ ngoại giao chính thức với hòn đảo này….
Năm 2016, từ khi Tổng thống Trump lên nắm quyền, chính quyền của ông và Quốc hội Mỹ đã từ bỏ chính sách gây căng thẳng với Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan.Thay vào đó Mỹ liên tục thách thức Bắc Kinh khi nước này tập trung tăng cường năng lực phòng thủ cho Đài Bắc. Thậm chí Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách vấn đề an ninh châu Á – Thái Bình Dương Randall Schriver tuyên bố xanh rờn: Washington đang chuyển hướng tới “quan hệ mua bán khí tài quốc phòng bình thường hơn” với Đài Bắc.
Theo Hội đồng Kinh doanh Mỹ – Đài Loan (UTBC) có trụ sở tại Mỹ, việc Mỹ thông qua hợp đồng 330 triệu USD là tín hiệu tích cực với Đài Loan. UTBC kêu gọi Washington xem xét các yêu cầu mua vũ khí của Đài Bắc mà không cần tính đến phản ứng của Bắc Kinh.
Đáp lại, quan chức Đài Loan cho rằng, Tổng thống Trump luôn sẵn sàng đáp ứng yêu cầu mua vũ khí của Đài Bắc, giúp hòn đảo này xây dựng năng lực quốc phòng đối phó với Bắc Kinh.
Tại sao Mỹ ngang nhiên bán vũ khí cho Đài Loan? Câu hỏi này từ năm 1979 Mỹ đã từ chối trả lời Bắc Kinh và luôn giữ trạng thái mập mờ cả trong lời nói và hành động. Gần đây Hoa Kỳ rất quan ngại về những hoạt động đe nạt của Bắc Kinh đối với Đài Loan. Trung Quốc đã cho máy bay chiến đấu quần thảo ở khu vực đường ranh giới phân chia hai bên, tăng cường tuần tra tại Eo biển Đài Loan, nơi có tầm quan trọng chiến lược.
Vậy là, trước sau gì Đài Loan vẫn là cái gai trong mắt chính quyền Bắc Kinh. Còn Mỹ thì thừa biết điều đó. Nhưng Lầu Năm Góc ngấm ngầm hà hơi tiếp sức cho cái gai nhọn sắc hơn, đương nhiên trong thời đại toàn cầu hóa, quan hệ Mỹ-Đài khăng khít hơn không chỉ nhờ việc bán vũ khí với giá hời.