Ngay sau khi có thông tin Tổng thống Duterte sẽ thăm Trung Quốc trong tháng 8, giới lãnh đạo trong chính phủ, Bộ Quốc phòng Philippines đã liên tục đưa ra các thông tin, tuyên bố cứng rắn với Bắc Kinh trong vấn đề Biển Đông. Động thái trên của Chính quyền Philippines có thể nhằm gia tăng sức ép để giành ưu thế trong đàm phán, thương thuyết với Trung Quốc trong chuyến thăm lần này của Tổng thống Duterte.
Phó Tổng thống Philippines kêu gọi lập trường cứng rắn hơn với TQ
Phó Tổng thống Philippines Robredo ngày 13/8 cho rằng Tổng thống Duterte đã không tận dụng phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực theo Phụ lục VII, Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (PCA) để bảo vệ quyền lợi của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế, đồng thời hối thúc ông phải có lập trường cứng rắn hơn để bảo vệ chủ quyền nước này ở Biển Đông. “Tôi hiểu tại sao chính quyền mới của chúng ta thân thiện hơn với Trung Quốc, nhưng tôi nghĩ cần có một giới hạn rõ ràng trong việc bảo vệ lãnh thổ và chủ quyền”, Phó tổng thống Leni Robredo nói trong cuộc trả lời phỏng vấn ở Manila hôm 13/8.
Phó Tổng thống Philippines Robredo cho rằng “Tổng thống Duterte đã đưa rất nhiều tuyên bố khiến chúng tôi cảm thấy Philippines phải bằng lòng với những gì Trung Quốc muốn. Người dân Philippines sợ rằng một ngày nào đó chúng ta thức dậy, lãnh thổ của chúng ta có thể không còn là của chúng ta nữa”. Theo quy định của Philippines, Tổng thống và Phó Tổng thống được bầu riêng rẽ, dẫn đến tình huống hai lãnh đạo nhiều khi có quan điểm đối lập nhau. Duterte từng nhiều lần chỉ trích cấp phó của mình, trong khi bà Robredo cũng không che giấu tham vọng chạy đua tranh cử Tổng thống vào năm 2022.
Bộ Quốc phòng công khai việc phát hiện các tàu chiến của TQ xâm nhập hải phận của Philippines
Quân đội Philippines hôm 14/8 cho biết họ đã phát hiện 5 tàu chiến Trung Quốc đi qua hải phận nước này mà không thông báo gì trong vòng một tháng qua. Chỉ huy trưởng quân đội Philippines ở bang Tây Mindanao, Trung tướng Cirilito Sobejana, cho biết 2 tàu chiến Trung Quốc bị hải quân Philippines phát hiện đi qua eo biển Sibutu trong tháng 7 và 3 chiếc khác đi qua đây trong tháng 8. “Khi bạn nói đến việc qua lại không gây hại, đó phải là một đường thẳng trong khi họ đi theo đường cong. Đây không được coi là việc qua lại không gây hại”, ông Sobejana trả lời các phóng viên tại Quezon City.
Ông Sobejana cho biết các tàu chiến Trung Quốc đã tắt hệ thống tự động nhận diện trong cả 5 trường hợp, và cũng không thể liên lạc với họ qua radio. “Đây là các tàu chiến, việc họ đi vào hải phận của chúng ta nên được xác định, vì vậy chúng tôi thông báo tới lãnh đạo quốc gia”, ông Sobejana nói. Thông báo này của quân đội Philippines được đưa ra sau một loạt báo cáo về sự hiện diện không báo trước tương tự của các tàu chiến và tàu khảo sát của Trung Quốc trong vùng biển Philippines. Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana hồi tháng trước nói rằng các tàu chiến Trung Quốc đã đi qua eo biển Sibutu tổng cộng 4 lần kể từ tháng 2.
Ông Lorenzana cho biết các tàu thương mại nước ngoài có quyền qua lại không gây hại trong hải phận của Phillipines, trong khi các tàu chiến nước ngoài cần phải thông báo trước cho Philippines. Bộ tư lệnh Tây Philippines hồi tuần trước cũng cho biết 4 tàu chiến Trung Quốc, bao gồm tàu sân bay Liêu Ninh, đã đi qua vùng biển lân cận thị trấn Balabac thuộc tỉnh Palawan hồi tháng 6 mà không thông báo cho chính quyền Philippines.
Chính quyền cho phép đóng dấu bản đồ EEZ lên hộ chiếu của TQ
Tổng thống Rodrigo Duterte đồng ý việc đóng dấu bản đồ Philippines và vùng đặc quyền kinh tế của nước này ở Biển Đông lên các hộ chiếu du khách Trung Quốc. Quyết định này được đưa ra vào ngày 5/8, sau cuộc họp nội các Philippines tại Phủ Tổng thống (Malacañang), chấm dứt chính sách đã được thực thi 7 năm qua. Visa được đóng dấu lên hộ chiếu Trung Quốc sẽ có hình vẽ bản đồ Philippines và EEZ của nước này trên biển. Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin Jr. đã đề xuất việc đóng dấu visa Philippines lên hộ chiếu của công dân Trung Quốc muốn vào nước này thay cho việc đóng dấu “vào một mảnh giấy” như hiện nay, người phát ngôn tổng thống, ông Salvador Panelo thông báo.Năm 2012, chính quyền tổng thống Philippines khi đó, ông Benigno Aquino III ban hành chính sách đóng visa lên đơn xin visa của người Trung Quốc, thay vì đóng dấu lên hộ chiếu có đường chín đoạn mà Bắc Kinh tuyên bố trên Biển Đông. Phán quyết ngày 12/7/2016 của Tòa Trọng tài Quốc tế PCA đã bác bỏ cái mà Trung Quốc gọi là “đường chín đoạn” hay “đường lưỡi bò” nước này đơn phương vẽ ra trên Biển Đông để tuyên bố chủ quyền.
Công khai phản đối việc TQ đưa các tàu khảo sát trái phéo vào EEZ của Philippines
Bộ Ngoại giao Philippines đã đưa công hàm phản đối về sự hiện diện bất hợp pháp của các tàu khảo sát hải dương Trung Quốc trong EEZ của Philippines. “Bộ Ngoại giao Philippines sẽ phản đối bằng công hàm”, Ngoại trưởng Locsin đã trả lời yêu cầu của Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana trên Twitter. Trước đó, Trợ lý giáo sư Ryan Martinson của Viện Nghiên cứu Biển Trung Quốc thuộc Học viện hải quân Mỹ hôm 7/8 đã đăng trên Twitter hình ảnh 2 tàu khảo sát hải dương của Trung Quốc đang hoạt động trong vùng biển quốc gia Đông Nam Á. Quan ngại của Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin Jr và Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana về hoạt động khảo sát của các tàu Trung Quốc cho thấy nước này sẽ không thể giữ thái độ thờ ơ như hiện nay sau hàng loạt vụ việc do Trung Quốc gây ra ở Biển Đông, gần nhất là vụ Trung Quốc điều tàu khảo sát trái phép đến bãi Tư Chính thuộc vùng thềm lục địa và Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Bóng gió về việc sẽ cho phép TQ hợp tác cùng khai thác ở vùng biển của Philippines
Tổng thống Duterte cho biết, ông sẽ thúc đẩy hoạt động khai thác tài nguyên thiên nhiên trong cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng này. Chính quyền Manila có thể chấp nhận ăn chia 60-40 với Bắc Kinh vì đã ký 29 thỏa thuận song phương với Trung Quốc, bao gồm cả việc thăm dò dầu khí trong chuyến thăm Philippines của ông Tập Cận Bình đến Manila hồi năm 2018. Người phát ngôn của Tổng thống Philippines Salvador Panelo cho rằng việc Philippines cho phép Trung Quốc hiện diện ở vùng biển của Philippines cho thấy Philippines là “chủ sở hữu” của khu vực này. “Chỉ hành động này thôi đã cho thấy chúng tôi là chủ sở hữu, vì chúng tôi đang cho phép. Nếu chúng tôi không phải là chủ sở hữu, làm thế nào chúng tôi cho phép được?”, Người phát ngôn của Tổng thống Philippines Salvador Panelo nói trong một cuộc phỏng vấn với Inquirer hôm 11/8. Về đề xuất của Trung Quốc về việc chia sẻ tài nguyên 60-40 ở Biển Đông, ông Panelo cho rằng điều này có thể được sử dụng như một “đòn bẩy thương lượng”. “Rõ ràng là hai nước đều không lùi bước, vì vậy điều tốt nhất là đồng ý sử dụng tài sản đó có lợi cho cả hai bên”, ông Panelo nói
Tóm lại, những động thái trên của chính quyền Philippines đối với Trung Quốc và vấn đề Biển Đông cho thấy nước này đang tìm cách gây sức ép và tạo thế mặc cả với Trung Quốc trong chuyến thăm Bắc Kinh của Tổng thống Duterte. Một số ý kiến cho rằng Chính quyền Philippines đã có sự điều chỉnh trong chính sách với Trung Quốc, song điều này sẽ rất khó đối với ông Duterte.