Từ 19-21/11, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper thăm chính thức Việt Nam nhằm trao đổi về môi trường an ninh khu vực, cũng như cách thúc đẩy phát triển quan hệ hợp tác quốc phòng song phương.
Theo thông báo của phía Mỹ, trong chuyến thăm Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper sẽ thảo luận với Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch và các nhà lãnh đạo về môi trường an ninh khu vực, cũng như cách thúc đẩy phát triển quan hệ hợp tác quốc phòng song phương. Chuyến thăm nhằm triển khai các nội dung hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng đã ký giữa hai bộ Quốc phòng và thỏa thuận của lãnh đạo cấp cao hai nước, góp phần tăng cường quan hệ hữu nghị, tin cậy giữa Quân đội và nhân dân hai nước Việt-Mỹ. Trước đó, Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương Randall Schriver (9/10) cho hay qua chuyến thăm này của ông Esper, Việt Nam và Mỹ sẽ đưa ra nhiều hoạt động, chương trình cụ thể nhằm thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương, phù hợp với quan hệ Đối tác toàn diện Việt – Mỹ. Hợp tác quốc phòng giữa hai nước gần đây không ngừng gia tăng. Việt Nam năm 2017 tiếp nhận tàu tuần tra lớp Hamilton của Tuần duyên Mỹ và biên chế vào Cảnh sát biển. Trong năm ngoái và năm nay, Mỹ cũng chuyển giao tổng cộng 12 xuồng tuần tra Metal Shark cho Cảnh sát biển Việt Nam. Ngoài ra, hãng Boeing đã được giao hợp đồng chế tạo 6 UAV ScanEagle cho Việt Nam.
Sau Lễ đón, Đoàn đại biểu Quân sự cấp cao Quân đội nhân dân Việt Nam do Đại tướng Ngô Xuân Lịch làm trưởng đoàn đã hội đàm với Đoàn Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ do Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper làm trưởng đoàn. Phát biểu tại hội đàm, Đại tướng Ngô Xuân Lịch chào mừng ngài Mark Esper, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lần đầu tiên sang thăm chính thức Việt Nam trên cương vị mới. Hai bên đã chia sẻ các vấn đề cùng quan tâm và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ môi trường hòa bình, ổn định để phát triển; đưa quan hệ quốc phòng song phương ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả, góp phần tích cực vào khuôn khổ Đối tác toàn diện giữa hai nước. Hai bộ trưởng đánh giá kết quả hợp tác quốc phòng Việt Nam – Mỹ thời gian qua tiếp tục phát triển tích cực, đạt hiệu quả thiết thực, phù hợp với mối quan hệ Đối tác toàn diện; đáp ứng được nguyện vọng và lợi ích của nhân dân hai nước, nhất là trong lĩnh vực khắc phục hậu quả chiến tranh như: Tìm kiếm quân nhân mất tin, mất tích; rà phá bom mìn, xử lý chất độc da cam/dioxin; tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc; công tác đào tạo, quân y; trao đổi kinh nghiệm nâng cao năng lực thực thi pháp luật trên biển; cứu nạn cứu trợ thảm họa và hỗ trợ nhân đạo…
Thời gian tới, hai bên thống nhất tiếp tục đẩy mạnh các nội dung hợp tác đã xác định trong Bản Ghi nhớ về thúc đẩy hợp tác quốc phòng ký năm 2011, Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng ký năm 2015 và Kế hoạch hợp tác giai đoạn 2018 – 2020; trong đó tập trung vào các lĩnh vực: Trao đổi đoàn cấp cao; tăng cường cơ chế tham vấn, đối thoại, hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh… Trước mắt, hai bên tập trung phối hợp triển khai Dự án xử lý môi trường ô nhiễm dioxin tại khu vực sân bay Biên Hòa; tìm kiếm cứu nạn, cứu trợ thảm họa và hỗ trợ nhân đạo; an ninh biển, quân y, đào tạo tiếng Anh; nghiên cứu nhu cầu hợp tác về công nghiệp quốc phòng và gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc.
Đáng chú ý, phát biểu tại Philippines trước khi lên đường thăm Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Esper cho hay việc thực thi các chiến dịch tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông là nhằm gửi đi thông điệp rõ ràng rằng mọi quốc gia đều nên tuân thủ luật pháp quốc tế. Trong năm nay Mỹ đã thực hiện các hoạt động tự do hàng hải nhiều hơn 20 năm qua; đồng thời nhấn mạnh thông điệp mà chúng tôi đang cố gửi gắm không phải là phản đối bản thân Trung Quốc, mà là chúng tôi ủng hộ các quy định, luật pháp quốc tế và muốn Trung Quốc cũng tuân thủ chúng. Hợp tác hành động là cách tốt nhất để thể hiện thông điệp đó và buộc Bắc Kinh đi đúng hướng.
Theo chuyên gia Hoàng Việt, quan hệ Việt Nam và Mỹ liên tục có những bước tiến mới rất quan trọng trong những năm gần đây, trong đó bao gồm cả lĩnh vực quốc phòng. Động lực quan trọng cho Việt Nam trong mối quan hệ với Mỹ chính là nhu cầu phát triển đất nước, nhất là trong vấn đề kinh tế và khoa học-công nghệ, vốn là thế mạnh của Mỹ. Trong khi đó, Washington cũng xem trọng Việt Nam trong quá trình nước này triển khai chiến lược tái cân bằng ở châu Á – Thái Bình Dương (thời cựu tổng thống Barack Obama) và cả sáng kiến Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (dưới thời Tổng thống Donald Trump). Trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương do ông Trump tuyên bố từ năm 2017, Việt Nam được xem là một nhân tố quan trọng. Điều này đã được không ít học giả và giới làm nghiên cứu chỉ ra trước nay. Phải nói rõ rằng Việt Nam không làm đồng minh với bất kỳ ai trong cuộc chơi các nước lớn nhưng điều đó không có nghĩa Việt Nam và Mỹ không có những hình thức hợp tác khác nhau, trong nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm thúc đẩy hòa bình, ổn định tại khu vực. Đó là nhu cầu chung của Việt Nam và Mỹ cũng như nhiều quốc gia khu vực. Chuyên gia Hoàng Việt cho biết, Mỹ đã và đang triển khai chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và một trong những mục tiêu quan trọng của chiến lược này là chống lại ý đồ bành trướng ngang ngược của Trung Quốc tại khu vực. Chiến lược của ông Trump chắc chắn không chỉ nằm ở vấn đề quốc phòng mà còn nhiều mặt trận kinh tế, ngoại giao khác. Như vậy mới có thể phù hợp nhu cầu và hấp dẫn được nhiều nước. Có thể khẳng định Mỹ thông qua nhiều động thái gần đây muốn gửi đi thông điệp Washington sẽ không rời mắt hay rời bỏ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương nói chung và Biển Đông nói riêng. Hiện còn nhiều tranh cãi về nội hàm của chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ. Còn phải chờ thêm thời gian để định hình được những trụ cột chính của chiến lược này. Tuy nhiên, động thái của Mỹ chắc chắn sẽ chịu ảnh hưởng từ phía Trung Quốc. Nếu Bắc Kinh tiếp tục ngang ngược, hung hăng, duy trì trò chơi bắt nạt và đe dọa chủ quyền, an ninh các nước trong khu vực thì rất có khả năng Mỹ sẽ huy động nhanh chóng sức mạnh quân sự, ngoại giao, kinh tế để ngăn ngừa khả năng Trung Quốc biến biển khu vực thành ao nhà. Dù có hay không yếu tố Trung Quốc thì quan hệ Việt-Mỹ cũng sẽ tiếp tục phát triển tích cực. Tuy nhiên, việc Trung Quốc gia tăng hành động vô lý, phạm pháp, ảnh hưởng lợi ích quốc gia các nước như Malaysia, Việt Nam, gây mất an ninh tại khu vực “mở” và “tự do” thì đó chính là chất xúc tác thúc đẩy quan hệ giữa Mỹ và các đối tác khu vực trong tương lai.
Việt Nam là một trong bốn điểm dừng chân của ông Esper trong chuyến thăm châu Á thứ hai kể từ khi ông nhậm chức bộ trưởng quốc phòng Mỹ hồi cuối tháng 7. Trong chuyến đi hồi tháng 8, ông Esper đã ghé qua Australia, New Zealand, Nhật Bản, Hàn Quốc và Mông Cổ.