Biển Đông và các nước Đông Nam Á có vai trò quan trọng trong chiến lược phát của Nhật Bản. Vì vậy thời gian qua, đặc biệt là trong 5 năm trở lại đây, Nhật Bản tăng cường mở rộng quan hệ với các nước khu vực Biển Đông, trong đó hỗ trợ nâng cao năng lực tuần tra, thực thi pháp luật trên biển cho các nước này được đánh giá là một trong những biện pháp hiệu quả của Chính phủ Nhật Bản.
Năm 2020
(1)Ngày 14/2, Nhật Bản đã ký với Indonesia thỏa thuận bàn giao tàu tuần tra biển Hakurei Maru cho Jakarta, cùng quỹ bảo trì và các thiết bị trị giá 2,2 tỷ yen nhằm hỗ trợ Bộ Biển và Nghề cá của Indonesia nâng cao năng lực tuần tra trên biển để chống nạn đánh bắt cá bất hợp pháp. Phía Nhật Bản cho rằng hoạt động trên của Chính quyền Indonesia sẽ góp phần duy trì ổn định kinh tế – xã hội và tăng phúc lợi cho người dân. Theo thỏa thuận, phía Nhật Bản sẽ đào tạo về sửa chữa, sử dụng và điều khiển tàu cho thủy thủ đoàn Indonesia. Tàu sẽ chính thức được bàn giao cho Bộ Biển và Nghề cá Indonesia vào năm 2021. Đây là lần đầu tiên Chính phủ Nhật Bản bàn giao tàu tuần tra cho một quốc gia khác. Tàu Hakurei Maru được đóng vào năm 1993, có chiều dài 63,37m, trọng tải theo tiêu chuẩn quốc tế là 741 tấn và có thể chở tối đa 29 người.
Năm 2019
(2) Ngày 11/11, Nhật Bản tặng cho Philippines một tàu tuần tra cao tốc nhằm giúp đẩy mạnh các chiến dịch chống khủng bố. Tàu có chiều dài 15 m và là một trong các tàu nhanh nhất của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines. Phía Nhật Bản cho biết họ hy vọng sẽ góp phần cho hòa bình và ổn định khu vực thông qua việc hỗ trợ cho Philippines các thiết bị cần thiết. Ngoài tàu tuần tra mới này, Nhật Bản dự kiến tặng cho Philippines 2 tàu tuần tra lớn của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Nhật Bản (JCG). Phát biểu tại lễ bàn giao ở trụ sở Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines ở Manila ngày 11/11, ông Nakata Masahiro, quan chức Đại sứ quán Nhật Bản ở Philippines, cho biết Philippines là đối tác quan trọng của Nhật Bản trong các nỗ lực đạt được một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở.
(3) Trước đó, ngày 10/10, Nhật Bản cũng bàn giao tàu tuần tra ven biển phục vụ công tác đảm bảo an toàn trật tự cho Lực lượng cảnh sát đường thủy của Việt Nam tại tỉnh Quảng Ninh, theo thỏa thuận hỗ trợ không hoàn lại của Chính phủ Nhật Bản. Đại sứ Nhật Bản khẳng định Biển Đông có vai trò quan trọng trong chính sách của nước này, bao gồm chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Đây là tuyến đường hàng hải quốc tế quan trọng, do đó, việc đảm bảo tự do hàng hải tại khu vực này rất cần thiết đối với Nhật Bản cả về mặt kinh tế lẫn quân sự.
Năm 2017
(4) Ngày 2/3, Nhật Bản thông báo sẽ hỗ trợ cho Việt Nam 6 tàu tuần tra đóng mới, được thiết kế riêng để phù hợp với nhu cầu của Việt Nam và đảm bảo tiêu chuẩn Nhật Bản. Đây là một phần thỏa thuận được đưa ra trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Shinzo Abe hồi tháng 2. Phía Chính phủ Nhật Bản nhấn mạnh việc hỗ trợ này dựa trên nguyên tắc tự do hàng hải và thượng tôn pháp luật, nhằm thúc đẩy an ninh và hòa bình của thế giới nói chung và khu vực nói riêng.
(5) Ngày 18/3, Nhật Bản bàn giao tàu kiểm ngư Yuhzan-Maru đã qua sử dụng cho Lực lượng Kiểm ngư Việt Nam theo thỏa thuận viện trợ không hoàn lại Chính phủ Nhật Bản. Tàu Yuhzan-Maru sau được đổi tên thành Kiểm ngư Việt Nam 102, đây là loại tàu lớn, đã được Nhật Bản hoán cải, có sức chứa 20 thủy thủ và sức chở tối đa 499 tấn. Tàu được đóng theo mẫu tàu câu cá ngừ, được Nhật Bản hoán cải thành tàu tuần tra. Toàn bộ máy móc, thiết bị trên tàu đều trong trạng thái hoạt động tốt. Với những trang bị tối tân, tàu Kiểm ngư Việt Nam 102 được coi là 1 trong 10 tàu Kiểm ngư hiện đại nhất Việt Nam.
Năm 2015
(6) Ngày 5/8, Nhật Bản hỗ trợ 3 tàu tuần tra cho Lực lượng kiểm ngư của Việt Nam, nhằm đẩy mạnh cơ chế giám sát việc tuân thủ luật pháp trên vùng biển thuộc lãnh hải Việt Nam. Các tàu này nằm trong khuôn khổ gói viện trợ 500 triệu yên của Nhật Bản cho Việt Nam. Thỏa thuận được ký kết hồi tháng 8/2014, trong chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida. Một trong số các tàu trên là tàu Hayato có chiều dài hơn 56 m, chiều rộng 9 m, trọng tải toàn phần 1.079 tấn. Tàu có biên chế 49 người và có thể hoạt động trên biển trong hai tháng không cần tiếp nhiên liệu. Cùng thời gian này, Chính phủ Nhật Bản cũng công bố kế hoạch viện trợ 3 máy bay tuần tra Beechcraft TC-90 King Air cho Philippines, nhằm củng cố nâng cao năng lực tuần tra cho Manila.
(7) Ngày 3/11, Nhật Bản bàn giao tàu đã qua sử dụng “Syoneimaru thứ 28” và tàu “Syofukumaru thứ 28” cho Cảnh sát biển Việt Nam trong Chương trình Viện trợ không hoàn lại phi dự án năm tài khóa 2014, nhằm mục đích đẩy mạnh cơ chế giám sát việc tuân thủ luật pháp biển trên khu vực Biển Đông thông qua việc sử dụng hiệu quả các tàu đã qua sử dụng của Nhật Bản hỗ trợ cho đội kiểm ngư, cũng như cảnh sát biển Việt Nam là các cơ quan chấp pháp trên biển.