Với vai trò là tổ chức khu vực quan trọng của khu vực Đông Nam Á và đối tác hàng đầu của các nước trên thế giới, trong cuộc chiến chống dịch viêm phổi cấp do chủng vi rút Corona mới gây ra (Covid-19), ASEAN đã khẳng định vai trò trung tâm, trách nhiệm thông qua việc ra Tuyên bố chung về Covid-19 và tổ chức 3 hội nghị các nước về dịch bệnh này.
Là tổ chức khu vực đầu tiên ra Tuyên bố chung về Covid-19
Trước diễn biến phức tạp của dịch Convid-19, trong vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc hôm 14/2 đã ra Tuyên bố của Chủ tịch ASEAN về ứng phó chung của ASEAN trước sự bùng phát dịch bệnh này, nhấn mạnh tinh thần đoàn kết ASEAN, cam kết chung tay kiểm soát và ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh, bảo đảm cuộc sống bình yên cho người dân. Tuyên bố hoan nghênh các nỗ lực đang được tiến hành trong kênh hợp tác y tế ASEAN và với các đối tác (Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc). “ASEAN sẽ tăng cường phối hợp ở cả cấp quốc gia và khu vực cũng như tăng cường hợp tác với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các tổ chức quốc tế khác trong phòng chống và kiểm soát dịch bệnh”, Tuyên bố chung cho biết. Tuyên bố cũng khẳng định tình đoàn kết và ủng hộ mạnh mẽ của ASEAN với nỗ lực to lớn của chính phủ và người dân Trung Quốc cũng như cộng đồng quốc tế trong ứng phó bệnh dịch. Nhấn mạnh các nước ASEAN tiếp tục duy trì chính sách mở cửa; nhất trí phối hợp trong công tác kiểm tra y tế tại các cửa khẩu của các quốc gia thành viên; yêu cầu các cơ quan đại diện ngoại giao của các nước thành viên ASEAN ở nước thứ ba hỗ trợ lãnh sự cho công dân ASEAN trong trường hợp cần thiết cũng như hợp tác hiệu quả ngăn thông tin sai lệch về dịch Covid-19.
Tổ chức Hội nghị đặc biệt Hội đồng Điều phối ASEAN về Covid-19
Hội nghị đặc biệt Hội đồng Điều phối ASEAN được tổ chức theo đề xuất của Việt Nam với tư cách là Chủ tịch ASEAN, do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh chủ trì Hội nghị, với sự tham dự của các Bộ trưởng Ngoại giao các nước thành viên ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN. Mục đích của Hội nghị đặc biệt của Hội đồng Điều phối ASEAN nhằm kịp thời triển khai Tuyên bố của Chủ tịch ASEAN được thông qua ngày 14/2 về Ứng phó chung ASEAN trước sự bùng phát dịch bệnh Covid-19. Trước tình hình dịch bệnh như hiện nay, ASEAN cần phát huy tinh thần gắn kết và chủ động thích ứng của Cộng đồng ASEAN, sự cần thiết tăng cường hợp tác chặt chẽ trong khuôn khổ ASEAN cũng như giữa ASEAN với các đối tác nhằm ứng phó hiệu quả với các thách thức do dịch bệnh Covid-19 gây ra, không để ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống người dân và sư phát triển của các quốc gia thành viên cũng như tiến trình xây dựng Cộng đồng và các hoạt động chung của ASEAN. Các nước thành viên ASEAN đã chia sẻ cập nhật về công tác ứng phó dịch bệnh đang được triển khai khẩn trương, tích cực ở mỗi quốc gia cũng như đẩy mạnh hợp tác với các đối tác bên ngoài và cộng đồng quốc tế trong ứng phó dịch bệnh. Hội đồng điều phối ASEAN hoan nghênh hành động kịp thời và hiệu quả của các quốc gia thành viên, kênh hợp tác y tế và các cơ quan chuyên ngành ASEAN trong phối hợp chia sẻ thông tin, kinh nghiệm trong phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị và kiểm soát dịch bệnh.
Nước Chủ tịch ASEAN 2020 đề xuất các bước triển khai tiếp theo của ASEAN trên tinh thần Tuyên bố Chủ tịch ASEAN gồm: (i) Tăng cường nỗ lực và hành động chung, tổng thể của cả Cộng đồng ASEAN thông chia sẻ thông tin một cách minh bạch, phối hợp hiệu quả, nhịp nhàng giữa các cơ quan liên quan trong cả hệ thống ASEAN, ở cấp độ quốc gia và khu vực cũng như đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm ứng phó và kiểm soát hiệu quả dịch bệnh, tăng cường hỗ trợ công dân của các nước thành viên trong trường hợp cần thiết, tin cậy và ủng hộ lẫn nhau trong nỗ lực xử lý tình hình. (ii) Cân bằng giữa phòng chống dịch bệnh với việc duy trì các chính sách liên kết và kinh tế mở. (iii) Đề cao trách nhiệm của các Chính phủ trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho người dân và cho các quốc gia thành viên trong Cộng đồng ASEAN về tình hình diễn biến dịch bệnh cũng như biện pháp ứng phó của mỗi nước. (iv) Đẩy mạnh hợp tác xử lý các thông tin sai lệch gây hoang mang trong cộng đồng.
Tổ chức Hội nghị đặc biệt của Bộ trưởng ngoại giao các nước ASEAN và TQ về hợp tác ứng phó Covid-19
Hội nghị được tổ chức tại Viêng Chăn (Lào) hôm 20/2, với sự tham dự của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và Uỷ viên Quốc vụ, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị. Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN khẳng định tình đoàn kết và ủng hộ các nỗ lực của Chính phủ Trung Quốc trong ứng phó dịch bệnh; chia sẻ về những tổn thất lớn mà Trung Quốc đang gặp phải do dịch bệnh; tin tưởng với quyết tâm, năng lực và các biện pháp mạnh mẽ của Chính phủ, Trung Quốc sẽ sớm vượt qua khó khăn, kiểm soát thành công dịch bệnh. Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và Trung Quốc nhất trí đẩy mạnh phối hợp chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, hỗ trợ nâng cao năng lực trong chẩn đoán, nghiên cứu phát triển thuốc điều trị và vắc-xin ngăn ngừa dịch bệnh, thống nhất sẽ tận dụng các cơ chế hợp tác hiện có giữa ASEAN và Trung Quốc, trong đó có thúc đẩy trao đổi, phối hợp về chuyên môn giữa các cơ quan y tế của hai bên. ASEAN và Trung Quốc khẳng định sẽ nỗ lực giảm thiểu tác động của dịch bệnh đối với phát triển kinh tế-xã hội của các nước cũng như duy trì trao đổi kinh tế, thương mại, đầu tư, du lịch giữa hai bên. Các Bộ trưởng cũng nhất trí sẽ báo cáo lên Lãnh đạo cấp cao để có chỉ đạo tiếp theo và phối hợp ở cấp cao nhất trong hợp tác ứng phó dịch bệnh. Kết thúc Hội nghị, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc đã thông qua Tuyên bố chung của Hội nghị đặc biệt các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc về hợp tác ứng phó với dịch Covid-19.
Hội nghị hẹp Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN (ADMM hẹp) thảo luận về Covid-19
Diễn ra tại Hà Nội ngày 19/2, ADMM hẹp là một trong những hoạt động quân sự quốc phòng quan trọng trong năm Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN 2020. Hội nghị ra Tuyên bố chung của Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN về hợp tác quốc phòng trong ứng phó dịch bệnh, đồng thời góp phần khẳng định ADMM là cơ chế hợp tác, đối thoại, trao đổi hiệu quả về các vấn đề chiến lược, quốc phòng, an ninh, tạo nền tảng thúc đẩy và hình thành các sáng kiến hợp tác thực chất trên nhiều lĩnh vực; qua đó góp phần xây dựng lòng tin, tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa các nước. Việc chỉ trong một thời gian ngắn, Hội nghị ADMM hẹp đã thông qua được Tuyên bố chung của Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN về hợp tác quốc phòng trong ứng phó dịch bệnh chứng tỏ sự nhanh nhạy và thích ứng của các nước thành viên để cùng chung tay đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống hiện nay, nhất là trong tình hình dịch bệnh đang lan rộng mà không một quốc gia nào có thể tự mình ứng phó được. Tuyên bố đưa ra không chỉ được các nước ASEAN đánh giá rất cao mà tất cả các khu vực đều quan tâm, đặc biệt là các nước Cộng (trong ADMM+). Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi cho rằng, đây là một trong những tuyên bố có kỷ lục ra đời nhanh nhất trong vòng chưa đầy hai ngày.