Cho đến tận hôm 13/11/2020, nhà chức trách Trung Quốc vẫn chưa công nhận Joe Biden là người chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ. Ít nhất về mặt chính thức, ứng viên đảng Dân chủ chỉ mới được giới truyền thông dự đoán là người chiến thắng.
Hôm thứ Sáu, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Uông Văn Bân cuối cùng cũng tuyên bố Trung Quốc “gửi lời chúc mừng” tới Biden và đối tác tranh cử Kamala Harris. “Chúng tôi tôn trọng sự lựa chọn của người dân Mỹ”, ông nói trong cuộc họp báo thường kỳ, đồng thời nhắc lại rằng “kết quả của cuộc bầu cử Hoa Kỳ sẽ được định đoạt bởi luật pháp và thủ tục của Hoa Kỳ.”
Điều nay nghe như họ chỉ tìm một cái cớ sau khi giữ quan điểm trong nhiều ngày rằng vẫn chưa có kết quả cuối cùng. Có lẽ giờ đây Bắc Kinh đã đi đến kết luận rằng Biden thực sự là ông chủ tiếp theo của Nhà Trắng. Câu hỏi bây giờ là khi nào thì đích thân Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chúc mừng ông Biden.
Người dân Trung Quốc bình thường nghĩ gì về ông Biden? Để đánh giá tình cảm công chúng, tôi đến thăm một nhà hàng nổi tiếng có mối liên hệ với cựu phó tổng thống Hoa Kỳ.
Nhà hàng Yaoji Chaogan nằm cạnh Gulou, hay Tháp Trống, là một điểm du lịch nổi tiếng ở Bắc Kinh. Nó được biết đến với món chaogan đặc trưng, vốn được chế biến bằng cách hầm gan và ruột heo với nước tương. Ông Biden ghé thăm nơi này vào tháng 8 năm 2011, thời điểm ông còn trong chính quyền Tổng thống Barack Obama.
Lần cuối tôi đến nhà hàng này là cách đây 5 tháng, khi Trung Quốc vẫn còn cảnh giác cao độ trước COVID-19. Lần này, nơi đây tương đối đông khách, với khoảng một nửa khả năng cao là khách du lịch. Tôi nghe nói chuyến thăm của ông Biden đã khiến danh tiếng của nhà hàng tăng lên đáng kể, giúp họ hút được nhiều du khách trong nước ghé qua.
Tôi ngồi chung bàn với một cặp vợ chồng khoảng 60 tuổi sống ở thủ đô. Tôi hỏi họ nghĩ gì về ông Biden. Một người trả lời: “Ông [Biden] có thể tốt hơn Trump. Trump thực sự tệ hại, phát động một cuộc chiến thương mại và can thiệp vào Đài Loan.”
Họ dường như cảm thấy nhẹ nhõm khi kỷ nguyên Trump đã kết thúc. Có vẻ như họ chỉ đơn giản là chán ngấy Trump – chứ không đặt nhiều kỳ vọng vào Biden.
Thật vậy, không phải tất cả mọi người ở Trung Quốc đều hài lòng với kết quả bầu cử, khi nhìn từ mạng xã hội. Có thể dễ dàng tìm thấy các bài đăng trên mạng xã hội ủng hộ Trump. Ví dụ, một người nói, “Vui lên, ông Trump.”
Tôi được biết có hai lý do cho điều này.
Một người cho rằng thái độ đồng cảm với Trump thực ra là biểu hiện cho tình cảm bất bình với Đảng Cộng sản.
Nếu Biden giảm bớt áp lực của Mỹ lên Trung Quốc, thì chỉ có thể giúp củng cố quyền lực độc tài của đảng. Những lo ngại như vậy cũng đang thúc đẩy tình cảm ủng hộ Trump ở Hồng Kông và Đài Loan.
Một giả thuyết khác cho rằng chính quyền Tập thực sự hy vọng Trump tại vị.
Có thể ông Biden, người coi trọng lý tưởng dân chủ, sẽ có lập trường mạnh mẽ về vấn đề nhân quyền và là đối thủ đáng gờm hơn ông Trump.
Một số người cho rằng đây chính là yếu tố đưa đến quyết định gần đây là trao cho chính quyền Hồng Kông quyền loại bỏ các nhà lập pháp ủng hộ dân chủ.
Tôi nghĩ cả hai giả thuyết đều đúng. Dù sao thì chúng ta cũng thấy Trung Quốc không tung ra tấm thảm chào mừng nào đối với ông Biden.