Các đồng minh của Mỹ trở nên bị động trước các diễn biến quá nhanh ở Thủ đô Kabul, Nga cũng bị sốc bởi chính quyền mà Mỹ hậu thuẫn.
Ông Biden rời cuộc họp báo tuyên bố rằng sẽ rút quân khỏi Afghanistan.
Tình hình bất ổn định và diễn biến nhanh chóng của chính quyền Afghanistan mà Mỹ hậu thuẫn đang khiến Washington mất điểm trong mắt đồng minh.
Tờ The Washington Post mới đây dẫn lời các chuyên gia và quan chức ở khắp các nơi trên thế giới bình luận về phản ứng của Mỹ trước đồng minh.
Các đồng minh Ả Rập từng tin tưởng Mỹ sẽ bảo vệ họ nếu mối nguy hiểm là Iran tiến hành cuộc tấn công. Nhưng trước việc lính Mỹ tháo chạy trong đêm, người Mỹ đưa 6.000 quân đến Afghanistan chỉ để… sơ tán công dân Mỹ, các đồng minh đặt một dấu hỏi lớn về uy tín của người Mỹ trước những cam kết của họ.
Theo chuyên gia Riad Kahwaji thuộc công ty tư vấn an ninh Inegma (UAE): “Tình hình Afghanistan gióng lên hồi chuông cảnh báo khắp nơi. Chúng ta thấy Nga nỗ lực chiến đấu bảo vệ chính quyền Bashar al-Assad ở Syria, còn Mỹ rút quân để lại hỗn loạn ở Afghanistan”.
Tờ báo Mỹ cho biết, ở châu Âu, các đồng minh Mỹ than phiền rằng họ không được tham vấn đầy đủ về quyết định chính sách đem lại rủi ro cho an ninh quốc gia họ – trái với lời hứa hợp tác toàn cầu từ Tổng thống Joe Biden. Nhiều quốc gia khác trên thế giới cũng tự hỏi liệu có thể tin tưởng Washington thực hiện cam kết an ninh lâu dài hay không.
Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng thuộc Quốc hội Anh Tobias Ellwood chất vấn: “Có chuyện gì với “Nước Mỹ trở lại” vậy? Mọi người đang hoang mang vì sau 2 thập kỷ can thiệp và đầu tư lớn thì nay họ rút lui và trao lại Afghanistan cho kẻ mà họ bị đánh bại. Thật trớ trêu. Làm sao có thể tuyên bố nước Mỹ đã trở lại khi chúng ta bị đánh bại bởi một lực lượng chỉ trang bị lựu đạn, mìn và AK-47 chứ?”.
“Nước Mỹ trở lại” là chính sách đối ngoại Tổng thống Biden theo đuổi. Ông cam kết tái thiết hàng loạt quan hệ đồng minh, khôi phục uy tín của Washington bị tổn hại dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump.
Anh – đồng minh thân cận đóng góp lớn cho cuộc chiến ở Afghanistan do Mỹ phát động – không ngần ngại phản đối thẳng thừng.
Bộ trưởng Anh Ben Wallace cuối tuần trước cảnh báo: “Tôi cảm thấy đây không phải thời điểm quyết định rút quân thích hợp. Chắc chắn al-Qaeda (nhóm khủng bố đứng sau sự kiện 11/9 khiến Mỹ đưa quân sang Afghanistan) sẽ quay trở lại, chắc chắn chúng ưa thích một cứ điểm phát triển lực lượng như vậy. Rút quân gây ra nhiều vấn đề mặt chiến lược”.
Nhà chính trị học Cathryn Clüver Ashbrook thuộc tổ chức nghiên cứu Hội đồng Quan hệ đối ngoại Đức (DGAP) nhận xét thái độ lẫn cách thức Mỹ rút quân khiến đồng minh cảm thấy bị phản bội.
Một số quan chức và nhà lập pháp Đức đang sôi sục trước việc Washington không tham vấn các đối tác liên minh như Berlin, Clüver Ashbrook nói. Đức đặc biệt lo ngại về khả năng xảy ra một cuộc di cư của người tị nạn Afghanistan tương tự như dòng chảy năm 2015, khi hơn 1 triệu người di cư, phần lớn bị thúc đẩy bởi cuộc chiến ở Syria, tràn vào châu Âu, trong đó nhiều người hướng đến Đức.
Bà nhận định: “Họ luôn miệng nói về quan hệ xuyên Đại Tây Dương và vẫn tin rằng đồng minh châu Âu nên hành xử phù hợp các ưu tiên của Mỹ. Ta đang trở lại quan hệ xuyên Đại Tây Dương kiểu cũ lúc Mỹ ra lệnh mọi thứ. Chúng tôi đúng là muốn hợp tác, nhưng chúng tôi muốn biết rõ Mỹ làm gì và khi nào làm.”
Về phần mình, Nga và Trung Quốc phát đi những bình luận bất ngờ. Cả Moscow và Bắc Kinh đều đã tiếp đón các phái đoàn của Taliban trong những tuần gần đây với nỗ lực mở đường cho một tương lai hậu Mỹ trong khu vực.
Tờ Hoàn cầu Thời báo (phụ san Nhân dân Nhật báo – cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc) viết: “Bất cứ ai mà giới chính trị Mỹ tuyên bố ủng hộ đều gặp vận rủi, rơi vào tình trạng bất ổn xã hội và chịu hậu quả nghiêm trọng.”
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc khẳng định, Mỹ không thể né tránh trách nhiệm của mình đối với tình hình hiện tại ở Afghanistan và trút bỏ gánh nặng đó cho các nước trong khu vực.
Tổng biên tập tạp chí Russia in Global Affairs Fyodor Lukyanov cho biết Nga bị sốc trước tốc độ sụp đổ của chính quyền ở Kabul mà Mỹ hậu thuẫn.
Ông nói, cuộc chiếm đóng Afghanistan kéo dài một thập kỷ của Liên Xô, kết thúc vào năm 1989, được nhiều người nhớ đến là một thất bại, khiến Nga không có tâm trạng tái giao kết chặt chẽ với Afghanistan
Nhưng ít nhất, ông lưu ý, chính phủ do Liên Xô bỏ lại vẫn tồn tại trong ba năm sau khi lực lượng Hồng quân rút lui trong khi chính quyền mà Mỹ hậu thuẫn đã sụp đổ ở mức nhanh chóng.
“Chúng tôi tin rằng thất bại của chúng tôi là lớn, nhưng có vẻ như người Mỹ đã đạt được một thất bại còn lớn hơn” – ông nói.