Chỉ sáu ngày trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, chính quyền Obama cuối cùng đã có một khoảnh khắc “aha” công khai về tầm quan trọng sống còn của chất bán dẫn đối với đời sống hiện đại của chúng ta.
Thời điểm đã đến khi Bộ trưởng Thương mại lúc đó là Penny Pritzker có bài phát biểu tại Washington. Trong bài phát biểu, bà tuyên bố rằng một điều cấp thiết là công nghệ bán dẫn duy trì vị thế trung tâm và là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Mỹ. Sau đó, bà tiếp tục giải thích về mức độ nghiêm trọng của cuộc chiến chất bán dẫn với Trung Quốc.
Đối với những người có đầu óc công nghệ, đặc biệt là những người kỳ cựu ở Thung lũng Silicon, bài phát biểu này đã quá hạn từ lâu bởi những điểm đề cập trong đó không còn là điều gì xa lạ. Tuy nhiên, để bảo vệ danh dự của chính phủ Mỹ, đại đa số các nhà phân tích chính sách đã không đánh giá đúng tầm quan trọng của vấn đề.
Trong cuốn sách mới của mình có tựa đề “Cuộc chiến chip: Cuộc chiến tranh giành những công nghệ quan trọng nhất thế giới”, tác giả Chris Miller đã giải thích rằng chính quyền Obama đã có những động thái khá chậm chạp trong lĩnh vực bán dẫn, bởi vì rất nhiều quan chức cấp cao đơn giản là không coi chip là một vấn đề quan trọng.
Nhưng dù các nhà hoạch định chính sách có tăng cường chú ý đến vấn đề này ở mức độ nào đi chăng nữa thì kiến thức của công chúng nói chung về vấn đề này vẫn chỉ là con số không.
Cuốn sách “Cuộc chiến chip” của tác giả Miller – vốn đã giành được nhiều lời khen ngợi và trở thành cuốn sách bán chạy nhất – hy vọng sẽ hướng cuộc thảo luận theo hướng này. Bởi vì sau khi đọc cuốn sách, độc giả sẽ không bao giờ nhìn nhận mảng công nghệ theo cách thức như trước đây nữa.
Thông điệp chính trong cuốn sách này là chúng ta chỉ có thể đạt đến lối sống hiện đại như hiện nay thông qua việc việc sản xuất những con chip cực kỳ phức tạp dùng trong máy tính và thiết bị điện tử—gọi là chất bán dẫn. Chất bán dẫn được sản xuất tại một số địa điểm trên thế giới, và bất kỳ ai kiểm soát quyền truy cập vào các cơ sở này sẽ nắm quyền điều khiển xã hội hiện đại.
Tác giả Miller giải thích rằng:
“Việc Nga phải đối mặt với tình trạng thiếu tên lửa hành trình dẫn đường trong vài tuần sau khi tấn công Ukraina cũng một phần là do tình trạng tồi tệ của ngành công nghiệp bán dẫn của nước này.”
“Trong khi đó, Ukraina đã nhận được một lượng lớn vũ khí dẫn đường từ phương Tây, chẳng hạn như tên lửa chống tăng Javelin dựa vào hơn 200 chất bán dẫn mỗi chiếc khi chúng tấn công xe tăng địch.”
Nếu tiếp cận được với nguồn cung liên tục các chip tiên tiến nhất, thì chắc chắn sẽ có lợi thế cạnh tranh—dù đó là nhà sản xuất thiết bị điện tử tiêu dùng hay quốc gia đang có chiến tranh.
Khi chiến tranh ở Ukraine tiếp diễn, các nhà máy của Nga đã phải phân bổ lại các con chip vốn dành cho máy rửa chén để dùng cho quân sự. Sự khan hiếm kiểu này vừa làm chậm lại nỗ lực của họ ở tiền tuyến, vừa gây khan hàng, tăng giá đối với người tiêu dùng Nga tại quê nhà.
Nhưng vai trò của chất bán dẫn trong cuộc chiến đang diễn ra ở Đông Âu chỉ là một chú thích trong “Cuộc chiến chip”. Sự kiện chính ở đây là Trung Quốc.
Chính quyền Bắc Kinh nhận thức rõ tầm quan trọng chiến lược của chất bán dẫn. Mặc dù thực tế là phần lớn các chip tiên tiến được sản xuất ở đây, nhưng sản xuất trong nước của chính Trung Quốc lại bị tụt lại phía sau một cách thảm hại.
Cả chi phí nghiên cứu và phát triển cũng như chi phí máy móc để sản xuất chip đều đắt đến mức có một rào cản lớn đối với việc gia nhập ngành. Sẽ mất nhiều năm và hàng tỷ đô la đầu tư để bắt đầu giành được thị phần nhỏ nhất trong lĩnh vực sản xuất chip.
Đó là lý do tại sao nhiều nhà phân tích lo ngại Trung Quốc có thể chỉ cố gắng phát huy sức khống chế của mình đối với nhà sản xuất chất bán dẫn quan trọng nhất trên thế giới – Đài Loan, một vùng đất mà vốn từ lâu chính quyền Trung Quốc đã âm mưu xâm lược.
Trong vài thập niên qua, Đài Loan đã khôn ngoan biến mình thành trung tâm quan trọng nhất trên thế giới trong lĩnh vực sản xuất chip tiên tiến. Họ là quốc gia không thể thiếu khi nói đến các nhu cầu của một xã hội dựa trên công nghệ của chúng ta.
Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan TSMC là cơ sở quan trọng nhất như vậy trên thế giới. Hầu hết các công ty điện tử và máy tính tiên tiến không sản xuất chip của riêng họ. Trong khi họ có thể thiết kế chúng, họ sẽ chế tạo chúng tại Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan TSMC và sau đó vận chuyển đến các cơ sở lắp ráp của họ.
Tác giả Miller viết: “Máy tính, điện thoại, trung tâm dữ liệu và hầu hết các thiết bị điện tử khác không thể hoạt động nếu không có chúng, vì vậy nếu các cơ sở của Đài Loan ngừng hoạt động, chúng ta sẽ sản xuất ít hơn 37% sức mạnh tính toán trong năm sau”.
Điều tương tự cũng xảy ra với các thiết bị quân sự.
Trong khi các công ty phương Tây dựa vào Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan TSMC để sản xuất hàng hóa của họ, thì đảo Đài Loan lại đang gồng mình chống lại Trung Quốc đại lục. Có mối lo ngại thực sự rằng thái độ hung hăng của Trung Quốc đối với Đài Loan sẽ mở rộng hướng tới việc kiểm soát Tập đoàn Đài Loan TSMC này.
Tác giả Miller viết:
“Nếu vậy, chúng ta thấy mình không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc để lắp ráp iPhone.”
“Có thể hình dung là Bắc Kinh có thể giành được ảnh hưởng hoặc quyền kiểm soát đối với các nhà máy duy nhất có khả năng công nghệ và năng lực sản xuất để sản xuất ra những con chip mà chúng ta phụ thuộc vào”.
“Một kịch bản như vậy sẽ là thảm họa đối với vị thế kinh tế và địa chính trị của Mỹ.”
Khi chúng ta có khoảnh khắc “aha” về chất bán dẫn, chúng ta sẽ không bao giờ nhìn địa chính trị theo cách thức như cũ nữa.