Kể từ khi tế bào quang điện (Solar Cell) bắt đầu xuất hiện trên các máy tính bỏ túi và mái nhà cách đây vài thập kỷ, năng lượng mặt trời đã phải đối mặt với một nhược điểm chính: Đó là một công nghệ tốt, nhưng không đủ để tạo ra sự khác biệt.
Làn sóng thủy triều của các nhóm đầu tư vào ngành năng lượng mặt trời đã tăng lên đến mức có nguy cơ áp đảo ngành công nghiệp toàn cầu.
Giữa sự tấn công dữ dội của các mô-đun năng lượng mặt trời giá rẻ do Trung Quốc sản xuất, các nhà sản xuất ở nước ngoài đã tự nhốt mình sau hàng rào thuế quan (như ở Ấn Độ và Mỹ) hoặc cam chịu tuyệt chủng, như ở châu Âu. Giờ đây, ngay cả các công ty Trung Quốc bị đổ lỗi cho tình trạng dư thừa hiện nay cũng đang hoảng loạn.
Ông Zhong Baoshen, chủ tịch của nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời lớn nhất, Longi Green Energy Technology, cho biết vào tuần trước rằng Bắc Kinh nên đưa ra các quy tắc đấu thầu để ngăn chặn các sản phẩm chất lượng thấp, giá thành thấp được đưa ra thị trường.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), thế giới sẽ cần lắp đặt khoảng 650 gigawatt năng lượng mặt trời mỗi năm vào năm 2030 để tránh tình trạng biến đổi khí hậu thảm khốc. Nhưng các nhà sản xuất lớn đã xây dựng được công suất sản xuất hàng năm khoảng 783GW và chúng ta có thể đạt được mục tiêu lắp đặt vào năm 2030 của IEA trong năm nay, theo BloombergNEF.
Vấn đề nan giải ở đây là việc kết nối một tấm pin mặt trời khó hơn rất nhiều so với việc tạo ra một tấm pin. Các tiện ích và thậm chí cả các hộ gia đình phải đối mặt với các rào cản pháp lý, chính trị và hậu cần khi tham gia lưới điện.
Do đó, BloombergNEF dự kiến hơn một nửa công suất sản xuất sẽ không được sử dụng trong năm nay và năm tới. Chi phí mô-đun năng lượng mặt trời đã giảm hơn một nửa trong hai năm qua. Sự dư thừa hiện tại cho thấy giá sẽ tiếp tục giảm, đây là tin tuyệt vời cho người tiêu dùng nhưng lại là tin khủng khiếp cho các nhà sản xuất.
Liệu có sụp đổ?
Nhu cầu tăng trưởng theo cấp số nhân của các sản phẩm năng lượng mặt trời đã khiến các nhà sản xuất tìm cách mở rộng khách hàng mà ít quan tâm đến lợi nhuận. Theo Bloomberg, nếu không hành động, sự cạnh tranh sẽ trở nên khốc liệt đến mức giá trị sẽ bị phá hủy.
Nhiều người có thể cho rằng những diễn biến trên là dấu hiệu cho thấy toàn bộ ngành năng lượng mặt trời đang hướng tới sự sụp đổ, nhưng các cuộc cách mạng công nghệ cao trước đây đưa ra lý do để lạc quan. Các tấm pin mặt trời cuối cùng là chất bán dẫn và chúng có nhiều điểm tương đồng với ngành công nghiệp chip phổ thông.
Các chuyên gia cho rằng một cách để thoát khỏi tình trạng này là ấn định giá. Điều đó đã xảy ra với DRAM, một loại chip nhớ máy tính tốc độ cao, trong những năm 2000. Hàng loạt vụ kiện đã diễn ra, cáo buộc rằng Samsung, Hynix và Micron đã âm mưu hạn chế việc cung ứng chip nhớ ra thị trường, khiến cho giá tiêu dùng tăng cao, gây lạm phát ảo.
Các vụ kiện này đã khiến Samsung, Micron và Hynix buộc phải giảm giá chip nhớ DRAM, mặc dù nhu cầu về nguồn cung vẫn đang tăng cao ở mức kỷ lục.
Sự tấn công dữ dội của công nghệ sạch do Trung Quốc sản xuất, từ tấm pin mặt trời, xe điện đến pin lithium-ion và thậm chí cả linh kiện tuabin gió, đã gây ra sự lo lắng giữa các đối tác thương mại của nước này, những người lo ngại chuỗi cung ứng xanh bị thống trị bởi một đối thủ địa chính trị.
Tuy nhiên, các ngành thâm dụng vốn, hàng hóa khác như chip máy tính, khai thác mỏ, dầu khí và hàng không đều trải qua các loại chu kỳ tương tự. Kết quả của tất cả sự đổ máu cạnh tranh đó thường là một thị trường tập trung hơn, nơi những người chơi nhỏ hơn rời bỏ hoạt động kinh doanh, trong khi các nhà sản xuất hiệu quả nhất sẽ giành thị phần cho đến khi có sự đổi mới mang tính đột phá tiếp theo.
T.P