Vị cựu Bộ trưởng Tư pháp nhiều khả năng có liên hệ với Evergrande đang bị điều tra tham nhũng.
Vụ “thanh trừng” cựu Bộ trưởng Tư pháp Trung Quốc gần đây có thể hé lộ cách mà chế độ Tập Cận Bình đối phó với cuộc khủng hoảng bất động sản ngày càng trầm trọng của đất nước. Nó thậm chí có thể là manh mối cho thấy khủng hoảng đang tác động đến những phụ tá thuộc phe chính trị đầy quyền lực của Tập.
Vào ngày 2/4 vừa qua, cơ quan chống tham nhũng hàng đầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc ra thông báo rằng Đường Nhất Quân, 63 tuổi, đã bị điều tra vì nghi ngờ “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng.” Nói cách khác, Đường đã bị thanh trừng.
Đường giữ chức Bộ trưởng Tư pháp Trung Quốc từ tháng 4/2020 đến tháng 1/2023. Chức vụ mới nhất của ông là Chủ tịch Ủy ban Chính hiệp tỉnh Giang Tây.
Vụ việc của Đường khiến nhiều người ngạc nhiên vì ông được xem là một thành viên có ảnh hưởng của phe Chiết Giang, gồm những người từng phục vụ Tập khi ông còn là quan chức hàng đầu của tỉnh Chiết Giang vào những năm 2000.
Một số phương tiện truyền thông Trung Quốc ám chỉ Đường có thể có liên hệ với Tập đoàn Evergrande (Hằng Đại), tập đoàn bất động sản khổng lồ nằm ở trung tâm của cuộc khủng hoảng bất động sản đang diễn ra ở Trung Quốc. Nhưng Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương vẫn chưa đưa ra lời giải thích chính thức.
Đường Nhất Quân đã sống gần 40 năm ở tỉnh Chiết Giang, bắt đầu từ tuổi thiếu niên. Khi tham gia chính quyền, ông đã thăng tiến một cách suôn sẻ, và người trong tỉnh không nghi ngờ gì về sự thân thiết của ông với Chủ tịch Tập.
Tập đã đề bạt rất nhiều thành viên của phe Chiết Giang vào các chức vụ chủ chốt trong chính quyền trung ương và đảng, đến nỗi giờ đây họ đang vây quanh ông. Một số người của phe này cũng đã được đưa vào đội ngũ lãnh đạo của ông, trong đó có Thủ tướng Lý Cường.
Lý, người từng là thư ký của Tập ở Chiết Giang, hiện đứng thứ hai trong hệ thống cấp bậc của đảng. Dù Lý thiếu kinh nghiệm quản lý ở cấp trung ương, nhưng Tập đã bất chấp quy ước và đưa ông lên làm thủ tướng, phụ trách việc hoạch định và thực thi các chính sách kinh tế.
Trần Mẫn Nhĩ là một thành viên có ảnh hưởng khác của phe Chiết Giang. Ông hiện là Bí thư Thành ủy Thiên Tân, một trong 4 thành phố trực thuộc trung ương của Trung Quốc, cùng với Bắc Kinh, Thượng Hải, và Trùng Khánh. Trần cũng có một ghế trong Bộ Chính trị đầy quyền lực của đảng.
Trần Nhất Tân, Bộ trưởng Bộ An ninh Quốc gia, và Ứng Dũng, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, cũng thuộc phe Chiết Giang. Ở Trung Quốc, Bộ An ninh Quốc gia chịu trách nhiệm trấn áp hoạt động gián điệp.
Bộ Tư pháp, mà Đường từng đứng đầu, chịu trách nhiệm giám sát các công việc hành chính liên quan đến pháp luật. Điều đó có nghĩa là bộ này giữ vai trò rất lớn trong các thủ tục pháp lý khi các công ty lớn phá sản.
Phe Chiết Giang cho đến nay vẫn đang tận hưởng những tháng ngày hoàng kim. Nhưng thời thế có thể đang thay đổi.
Với việc Tập hiện đang trong nhiệm kỳ 5 năm lần thứ ba với tư cách là lãnh đạo cao nhất của đảng và đất nước, nhưng không có dấu hiệu nghỉ hưu, một số nhà quan sát cho rằng ông đã bắt đầu giảm bớt số người thân cận với mình, nhận ra rằng phe này có quá nhiều thành viên.
Quả thực, không thể cứ giao hết các chức vụ quan trọng cho thành viên phe Chiết Giang, rồi lại tiếp tục thăng chức cho họ. Bởi vì Tập đang tập trung quyền lực vào tay mình, nên số lượng chức vụ có ý nghĩa trong chế độ của ông đã dần giảm đi.
Trong thập niên vừa qua, Tập đã tiêu diệt các đối thủ chính trị thông qua chiến dịch chống tham nhũng của mình. Kết quả là, không còn đối thủ lớn nào trong đảng, theo lời một nguồn tin trong đảng đã quan sát chính trị Trung Quốc suốt nhiều năm.
Nhưng việc có một “kẻ thù” rõ ràng luôn là điều cần thiết để duy trì tinh thần đoàn kết trong tổ chức. Tập đã nhiều lần nhấn mạnh rằng việc các đảng viên phải tranh đấu là cần thiết.
Nguồn tin tiết lộ “Nếu hầu hết hoặc tất cả kẻ thù đã bị tiêu diệt, thì sẽ chẳng có gì đáng ngạc nhiên nếu xung đột [trong các nhóm và phe phái chính trị] nổ ra.”
Các thành viên phe Chiết Giang giờ đây không thể để mất cảnh giác, mắc sai lầm dù là nhỏ nhất, hoặc cho phép bản thân bị xem là kém trung thành với Tập hơn những người đồng chí của mình.
Trường hợp của Đường Nhất Quân có vẻ nghiêm trọng hơn một chút vì nó có thể liên quan đến khủng hoảng Evergrande.
Những bản tin trên truyền thông Trung Quốc cho rằng Đường nhiều khả năng có quan hệ với Evergrande đã bị xóa ngay lập tức. Chủ đề này được xem là cấm kỵ, vì các nhà chức trách vẫn chưa đưa ra bất kỳ lý do chính thức nào cho việc điều tra Đường.
Tuy nhiên, những hình ảnh Đường bắt tay với nhà sáng lập Evergrande Hứa Gia Ấn trong thời gian Đường làm việc ở tỉnh Liêu Ninh đã nhiều lần được đăng tải lên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc. Đến nay, một vài trong số những hình ảnh này đã được gỡ xuống.
Ông trùm bất động sản huyền thoại đã bị chính quyền bắt giữ vào mùa thu.
Các bài đăng trực tuyến khác liên quan đến tin tức về Đường đặt câu hỏi liệu vụ bê bối Evergrande có liên quan đến rửa tiền, hoặc cảnh báo rằng số nợ khó đòi khổng lồ mà các ngân hàng Trung Quốc đang nắm giữ cuối cùng có thể trở thành gánh nặng cho người dân nước này.
Trong cơn lốc này, thời gian Đường làm Tỉnh trưởng Liêu Ninh, ngay trước khi ông được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Tư pháp, đã bị đem ra soi xét dưới kính hiển vi.
Các ngân hàng ở tỉnh đông bắc Trung Quốc đã cho nhiều công ty thuộc tập đoàn Evergrande vay số tiền khổng lồ, và các báo cáo tin tức đã chỉ ra quan hệ mập mờ giữa các ngân hàng và các công ty.
Với tư cách là lãnh đạo số 2 của Liêu Ninh, Đường phụ trách công việc hành chính của chính quyền tỉnh và do đó chịu trách nhiệm giám sát các hoạt động kinh doanh trong tỉnh, bao gồm cả hoạt động tài chính.
Manh mối về những gì đang xảy ra hoặc sắp xảy ra ở Trung Quốc đã bị xoá đi sau khi các bản tin xuất hiện rồi đột ngột biến mất. Những mẩu tin còn sót lại về Đường cho thấy rằng chính phủ Trung Quốc, cho đến nay vẫn được xem là chậm chạp trong việc ứng phó với cuộc khủng hoảng bất động sản, cuối cùng cũng có động thái.
Thông báo bất ngờ về vụ thanh trừng Đường được đưa ra đúng lúc xuất hiện thêm rắc rối trong lĩnh vực bất động sản. Hôm thứ Hai (08/04/2024), Tập đoàn Shimao (Thế Mậu), một gã khổng lồ bất động sản khác, tiết lộ rằng một ngân hàng quốc doanh đã đệ đơn kiện yêu cầu thanh lý tài sản chống lại họ.
Vào ngày 5/4, Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc, một trong những ngân hàng nhà nước thuộc nhóm Big 4 của Trung Quốc, đã đệ đơn yêu cầu tòa án Hong Kong thụ lý vụ Shimao vì khoản nợ chưa trả 1,58 tỷ đô la Hồng Kông (200 triệu USD). Shimao cho biết sẽ “mạnh mẽ” phản đối vụ kiện.
Câu hỏi đặt ra là liệu cuộc điều tra Đường Nhất Quân – được nhiều người xem là một thành viên có ảnh hưởng của phe Chiết Giang – có mở rộng sang các vấn đề tài sản và ngân hàng địa phương từ thời ông còn làm Tỉnh trưởng Liêu Ninh hay không. Nếu có thì vụ thanh trừng lần này có thể làm sáng tỏ các vấn đề của lĩnh vực bất động sản và tài chính trên cả nước.
Tuy nhiên, rất khó có khả năng sự thật đằng sau cuộc thanh trừng của Đường sẽ được công bố, và tiền lệ chính là trường hợp của các quan chức cấp bộ khác như cựu Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc. Đã nhiều tháng trôi qua kể từ khi hai nhân vật này bị thanh trừng, nhưng công chúng vẫn chưa hết thắc mắc tại sao thanh trừng lại xảy ra.
Phó Chính Hoa, người tiền nhiệm trực tiếp của Đường trong vai trò
Bộ trưởng Tư pháp, đang phải đối mặt với số phận thậm chí còn thê thảm hơn. Phó là một nhân vật có ảnh hưởng trong bộ máy công an Trung Quốc. Ông đã làm việc chăm chỉ trong chiến dịch chống tham nhũng của Tập, trấn áp các nhà lãnh đạo quyền lực.
Thế nhưng, vào tháng 9/2022, Phó đã bị tuyên án tử hình nhưng hoãn thi hành do các cáo buộc nhận hối lộ. Bản án đã được tuyên ngay trước thềm đại hội toàn quốc của đảng nơi Tập được giao thêm nhiệm kỳ Tổng Bí thư thứ ba. Nguyên nhân thực sự đằng sau vụ thanh trừng Phó vẫn chưa rõ ràng.
Chỉ còn hơn ba năm nữa là đến kỳ đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng, nhiều vụ thanh trừng bí ẩn có thể sẽ được đưa ra ánh sáng và các bản tin sẽ tiếp tục biến mất … trong khi đó những mưu đồ chính trị vẫn diễn ra sau bức màn tre.
T.P