BienDong.Net: Ông là một quan chức chính quyền thời hiện đại, nhưng lại được người dân xã Quảng Công, huyện Quảng Điền Dân phong là Thành hoàng và lập miếu thờ như “Ông tổ nghề nuôi tôm”.
Người dân vùng đầm phá Tam Giang lập miếu thờ ông Phương – Ảnh: Nguyên Linh
Ông là Phan Thế Phương, sinh năm 1934, quê xã Phú Dương, huyện Phú Vang, Thừa Thiên – Huế, nguyên giám đốc Sở Thủy sản tỉnh Thừa Thiên – Huế.
Ông Phương từng giảng dạy tại khoa thủy sản Trường đại học Nông nghiệp Hà Nội. Năm 1974, ông làm hiệu trưởng Trường trung cấp Thủy sản trung ương I (Hải Phòng). Năm 1977, ông chuyển về quê làm phó giám đốc Sở Thủy sản và giám đốc sở từ năm 1979.
Phá Tam Giang – Cầu Hai mênh mông rộng gần 22.000 ha là “kho vàng” trời phú của tỉnh Thừa Thiên – Huế với trữ lượng hàng trăm ngàn tấn tôm, cá quý như cá mú, cá dìa, cá chim, cá đối, cá buôi, hanh… Giàu tiềm năng như thế nhưng ngày ấy trên 30.000 dân vạn chài quanh năm sống bấp bênh trên chiếc đò con, kiếm ăn từng bữa bằng nghề đánh bắt cá tôm cá thô sơ theo kiểu cha truyền con nối. Đò nào cũng bảy tám đứa trẻ con lít nhít nheo nhóc, không giấy khai sinh, không học hành. Đời người đã khổ lại không an toàn. Cơn bão năm 1985 tràn vào đây đã gây nên cảnh tượng thảm khốc. Hàng ngàn con đò bị cuốn ra biển, trên 300 con người không tìm thấy xác!
“Chỉ có định cư cho dân và tổ chức nuôi trồng thủy sản xuất khẩu mới cứu được bà con thoát khỏi sự bần hàn” – ý nghĩ này luôn ám ảnh kỹ sư thủy sản Phan Thế Phương. Nhưng phải bắt đầu từ đâu? Nhiều lần ông một mình từ Huế đi đò chợ về vùng Quảng Ngạn, Quảng Công bên kia phá Tam Giang để tìm hiểu, nghiên cứu cách thức định cư cho bà con. Ông đã bàn với lãnh đạo xã Quảng Công thành lập một khu định cư dân vạn chài.
Nhiều ngư dân vùng đầm phá đã đổi đời nhờ công sức đóng góp của ông Phương
Thế là thôn 14 ra đời với 36 hộ dân vạn đò phiêu dạt, tập tành nuôi tôm theo sự vận động của ông.
Ông Phạm Hóa, một chủ hộ nuôi tôm ở đây, kể lại: “Bác Phương thuyết phục tôi hàng đêm về chuyện đào hồ nuôi tôm. Nghe bác nói, tôi thấy lợi, thế là theo.”
Năm 1988, thôn 14 có được 2 ha hồ tôm. Đến năm 1989, được 20 ha hồ nuôi. Lúc này tôm giống thả rất thưa, chủ yếu là tôm đất, tôm rảo, nhưng năng suất cũng đạt 200 – 300kg/ha.
Mừng lắm, mơ cũng không thấy! Chưa bao giờ người dân đầm phá có trong tay được vài tạ tôm sú. Nhờ ông Phương mà hôm nay người dân có hàng trăm hecta hồ nuôi thủy sản, vùng quê nghèo trở nên trù phú, ông Hóa nói.
Ông Phạm Việt, một “đại gia” của thôn 14, góp chuyện: “Từ Huế, ông Phương đi đò chợ và cuốc bộ về đây, mặc quần cộc, may ô lội ra hồ tôm kiểm tra vệ sinh. Ông bày cho dân cách lợi dụng nước triều lên để lấy nước, cách nuôi tôm sinh trưởng. Rồi ông vào Nam ra Bắc xin tôm giống đưa về cho bà con, còn nhờ cả kỹ sư thủy sản về ‘cắm’ ở đồng tôm để chuyển giao kỹ thuật.”
Sau thành công bước đầu, năm 1989 ông Phương tổ chức hội nghị đầu bờ tại thôn 14, rồi triển khai việc nuôi trồng thủy sản trên quy mô lớn toàn tỉnh.
Từ nuôi tôm quảng canh, bà con đã bắt đầu nuôi tôm cao triều năng suất cao hơn. Hàng ngàn hộ nuôi tôm đã trở nên giàu có. Những thành quả đáng khích lệ đó đều khởi nguồn từ những trăn trở, lo toan, từ những thử nghiệm ban đầu của ông Phan Thế Phương trong suốt thập niên 1980, đầu thập niên 1990.
Đến cuối năm 2013, diện tích nuôi trồng thủy sản toàn tỉnh Thừa Thiên – Huế đã lên tới 6.200 ha, sản lượng đạt 9.973 tấn, hàng vạn hộ dân đầm phá đổi đời.
Ngồi trong căn nhà hai tầng khang trang, ông Việt vẫn nhớ như in cái cảm giác vui sướng lâng lâng của những đêm đầu tiên, không thể nào chợp mắt được. Thôn 14 nay đã to gấp đôi, đời sống sung túc nhất xã.
Ngày 6-10-1991, trên đường vào Nam nghiên cứu chuẩn bị con giống cho vụ nuôi tôm, ông Phương đã bị tai nạn giao thông và mất tại tỉnh Bình Thuận. Đám tang ông đông chưa từng có ở Huế sau 1975. Hàng ngàn người nuôi tôm từ khắp các ruộng tôm trên toàn tỉnh kéo về gào khóc nức nở, thương tiếc người đã lăn lộn dạy cho họ nghề nuôi tôm, tạo công việc làm và cuộc sống ổn định cho dân đầm phá.
Sau khi ông Phương qua đời, người dân vùng đầm phá Tam Giang lập miếu thờ, xem ông là ông tổ của nghề nuôi tôm giúp dân nghèo đổi đời.
Ngày 16-9-2003, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký quyết định truy tặng danh hiệu “Anh hùng lao động ” cho ông Phương.
Miếu thờ ông Phan Thế Phương những năm qua là địa chỉ linh thiêng để bà con nuôi tôm trong tỉnh đến thăm và bái tạ mỗi khi làm ăn thành công. Tấm ảnh tại miếu thờ ông Phương ở thôn 14 được người nuôi tôm các huyện Phú Vang, Quảng Điền nhân thành nhiều bản để lập bàn thờ tại các hồ tôm, trại giống của mình.
Ở ngôi trường cấp 2 mang tên Phan Thế Phương tại xã Quảng Công, chuyện một ông quan chức không quản ngại khó khăn lặn lội về vùng quê nghèo khó, mang theo khát vọng giúp người dân nghèo đổi đời đã trở thành giáo án sinh động, là gương sáng mà thầy trò trong trường noi theo.
BDN (biên tập theo báo chí quốc nội)