Giới phân tích Mỹ cho rằng Trung Quốc không mạnh như họ tưởng, thậm chí rất dễ bị tổn tương một khi Mỹ quyết ra tay.
Không thể vượt Mỹ!
Tờ The National Interest của Mỹ mới đây có bài phân tích về chính sách của Washington đối với Trung Quốc, trong đó cho rằng những đánh giá được Chiến lược an ninh quốc gia mới của Nhà Trắng là đúng.
Tài liệu dài 68 trang của chính quyền Tổng thống Trump đã xác định Trung Quốc là một cường quốc “theo chủ nghĩa xét lại”, một “kình địch” và “đối thủ cạnh tranh”. Tài liệu này cũng liệt kê hành vi thù địch của Bắc Kinh và cho rằng ảnh hưởng của Trung Quốc tại Mỹ và những nơi khác là “độc hại”.
Tuy nhiên, tờ báo Mỹ cho rằng Trung Quốc nhìn có vẻ hùng mạnh trên thực tế lại đặc biệt dễ bị tổn thương vào thời điểm này. Những thách thức của Trung Quốc là một nền kinh tế đang tăng trưởng chậm lại trên bờ vực của một cuộc khủng hoảng nợ, tầm nhìn “bành trướng” cùng các hành động khiêu khích của Trung Quốc đang khiến các nước khác xa lánh, củng cố một liên minh đang phát triển nhằm chống lại Bắc Kinh.
The National Interest so sánh câu chuyện của Trung Quốc hiện nay với câu chuyện của Liên Xô vào đầu những năm 1970. Khi đó, người Mỹ tin rằng họ phải điều chỉnh để thích ứng với Moscow nhưng trong vòng 2 thập kỷ, Liên Xô đã sụp đổ từ bên trong.
Thoạt nhìn, sự trỗi dậy phi thường trong 4 thập kỷ của Trung Quốc đem lại cho Bắc Kinh một lợi thế quyết định đối với Washington. Và hầu hết các nhà quan sát đều tin rằng lợi thế đó sẽ chỉ nới rộng theo thời gian.
Theo một báo cáo được Trung tâm nghiên cứu kinh tế và kinh doanh tại London công bố vào tháng 12/2017, kinh tế Trung Quốc sẽ vượt qua kinh tế Mỹ vào năm 2032.
Một số người cho rằng dự báo năm 2032 là quá thận trọng. Vào năm 2011, nhà phân tích Jim O’Neill của tập đoàn Goldman Sachs cho rằng kinh tế Trung Quốc sẽ là nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2027.
Vào năm 2016, một nhà quan sát đã sử dụng dữ liệu của tổ chức Conference Board để dự báo rằng năm diễn ra sự thay đổi này trên thực tế sẽ là năm 2018.
Nhưng tờ báo Mỹ khẳng định hầu như không có khả năng kinh tế Trung Quốc sẽ vượt qua kinh tế Mỹ vào năm 2032, chứ chưa nói tới năm 2018 hay 2027.
 |
| Người Mỹ vẫn tự tin có một nền kinh tế “áp đảo” Trung Quốc |
Trung Quốc đang đứng trên bờ vực của một cuộc khủng hoảng nợ có hệ thống. Nước này đã tránh được một cuộc suy thoái vào năm 2008 chỉ bằng cách bắt tay thực hiện một trong những chiến dịch chi tiêu lớn nhất và dài nhất trong lịch sử.
Đó là một nỗ lực gồm 2 phần. Trước tiên, đã có một kế hoạch kích thích kinh tế chính thức, một sáng kiến trị giá 586 tỷ USD và kéo dài trong 2 năm.
Thứ hai, Bắc Kinh đã buộc các ngân hàng nhà nước phải mở rộng tín dụng, chủ yếu cho các thực thể nhà nước, trong một đợt chi tiêu chưa từng có. Tất cả các bộ phận của nhà nước đều được huy động tham gia chương trình đầy nhiệt huyết này.
Giới phân tích Mỹ cho rằng những bước đi này tạo ra sự mất cân bằng nghiêm trọng, nhất là tình trạng nợ nần của Trung Quốc. Trong năm 2008, tỷ lệ nợ trên GDP của Trung Quốc, một tham số tiêu chuẩn cho tính bền vững của nợ (khả năng chi trả nợ của một quốc gia mà không cần sự hỗ trợ) là 130%.
Hiện nay, không có sự nhất trí nào về con số, nhưng nhiều người cho rằng nó có thể ở trên mức 300%, và một số người tin rằng con số này đã vượt qua ngưỡng 400% sang ngưỡng rất cao một khi cái được gọi là các khoản nợ “bị che giấu” được tính đến.
The National Interest cho rằng Trung Quốc đang tiếp tục tích lũy nợ để giữ mức tăng trưởng. Tuy nhiên, tốc độ thực sự không phải là 6,7% như Cơ quan thống kê quốc gia công bố năm 2016. Vào giữa năm 2017, Ngân hàng thế giới đã phát hành một biểu đồ tiết lộ nền kinh tế Trung Quốc trong năm 2016 chỉ tăng trưởng ở mức 1,2%.
Kể cả ở mức tăng trưởng 6,7% – hay 6,9% như được công bố cho năm 2017 – Trung Quốc đang mắc nợ nhanh gấp 3 lần so với tốc độ nước này sản xuất sản lượng kinh tế.
Nguy cơ mà nền kinh tế Trung Quốc phải đối mặt, theo giới phân tích Mỹ, là sự suy thoái nghiêm trọng có thể xuất hiện dưới hình thức một sự sụp đổ – có lẽ là gay gắt nhất trên thế giới- hoặc nhiều thập kỷ suy thoái hoặc sự đình trệ giống như suy thoái.
Như vậy, dù nền kinh tế có điều chỉnh như thế nào, thì Trung Quốc cũng không có khả năng bắt kịp với nền kinh tế Mỹ lớn hơn và hiện đang hồi sinh vào bất cứ thời điểm nào trong nửa thế kỷ này.
Trung Quốc đơn độc?
Theo The National Interest, Trung Quốc bị “kéo căng” quá mức bởi chính những hành động đầy tham vọng mà Bắc Kinh đang thực thi. Trong khi đó, Mỹ và các nước “bạn bè” đang hình thành một sự kết hợp hùng mạnh.
Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ tuyên bố: “Cùng với nhau, Mỹ và các đồng minh và đối tác của chúng ta đại diện cho hơn một nửa GDP toàn cầu. Không đối thủ nào của chúng ta có liên minh có thể so sánh được”.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin |
Trung Quốc có một đồng minh chính thức là Triều Tiên. Nước này chỉ có một người bạn lớn là Nga, nhưng theo The National Interest, Nga cũng yếu, và về một số khía cạnh nào đó là một gánh nặng đối với các nguồn lực đang bị kéo căng quá mức của Bắc Kinh.
Với thực tế hiện nay, giới phân tích Mỹ cho rằng Mỹ có thể châm ngòi cho các cuộc khủng hoảng kinh tế và tài chính tại Trung Quốc, nếu nước này lựa chọn làm vậy. Chính quyền của Tổng thống Trump có thể thực hiện được điều đó bằng cách không làm gì khác ngoài thực thi luật pháp Mỹ.
The National Interest cáo buộc các ngân hàng Trung Quốc đã rửa tiền cho Triều Tiên thông qua New York trong nhiều thập kỷ. Vào cuối tháng 6/2017, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin đã đưa ngân hàng Dandong vào diện “mối quan ngại rửa tiền chính” căn cứ theo Mục 311 của Đạo luật Yêu nước khiến ngân hàng này không thể thực hiện các giao dịch bằng đồng USD, đồng tiền chủ đạo của thế giới.
Trung Quốc dường như đã hiểu được thông điệp cảnh cáo của Mỹ khi vào tháng 9/2017, Ngân hàng trung ương Trung Quốc đã ra lệnh cho các ngân hàng thương mại cắt đứt một số mối quan hệ với Triều Tiên, nhưng có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy mệnh lệnh này đã bị phớt lờ.
Tác động của việc bị đưa vào danh sách trừng phạt theo Đạo luật Yêu nước đối với một thể chế lớn của Trung Quốc có thể làm rung chuyển hệ thống ngân hàng của Trung Quốc, gây bất ổn cho thị trường Trung Quốc và cuối cùng gây mất lòng tin vào nền kinh tế Trung Quốc.
 |
| Sau cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại Liên, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un (trái) đã tỏ ra cứng rắn hơn trong các tuyên bố với Mỹ |
Nền kinh tế Trung Quốc cũng chịu áp lực khác của Mỹ. Tháng 8/2017, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã khởi động một cuộc điều tra về việc Trung Quốc liên tục đánh cắp tài sản trí tuệ của Mỹ, căn cứ theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974.
Các cuộc điều tra này cho phép áp đặt các biện pháp khắc phục đặc biệt, chẳng hạn như thuế quan toàn diện. Cũng có một cuộc điều tra về nhập khẩu thép và nhôm từ Trung Quốc, căn cứ theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng thương mại năm 1962. Tháng 11/2017, Bộ Thương mại Mỹ đã khởi động các cuộc điều tra chống bán phá giá và thuế nhập khẩu chống bán phá giá căn cứ theo Đạo luật Thuế quan năm 1930.
The National Interest cho rằng Trung Quốc đặc biệt dễ bị tổn thương trước hành động của Mỹ. Vào năm 2016, thâm hụt thương mại hàng hoá của Mỹ với Trung Quốc đã lên đến 347 tỷ USD, chiếm tới 68% thặng dư thương mại hàng hóa của Trung Quốc, một con số gây kinh ngạc.
Sự phụ thuộc của Trung Quốc vào Mỹ đã nới rộng trong năm 2017 khi thặng dư của nước này với Mỹ đã tăng lên mức kỷ lục, trong khi thặng dư chung của nước này lại giảm xuống.
Thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ thường được nhìn nhận là thế mạnh của Bắc Kinh và từ đó xuất hiện những quan điểm cho rằng Trung Quốc có thể làm tổn hại tới nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, giới phân tích Mỹ lại chứng minh điều ngược lại.
Không phủ nhận thực tế kinh tế Mỹ và Trung Quốc “ngày càng gắn chặt với nhau” như báo chí Trung Quốc thường mô tả, nhưng điều đó không có nghĩa là Mỹ ngại ngần trước việc sử dụng sức mạnh của mình.
 |
| Thâm hụt thương mại bỗng dưng được coi là lợi thế của Mỹ trước Trung Quốc! |
Thứ nhất, các quốc gia có thâm hụt thương mại hầu như không có gì để mất từ các cuộc chiến thương mại. Vì vậy các quốc gia có thặng dư thương mại, chẳng hạn như Trung Quốc, thường do dự trước việc duy trì xích mích thương mại.
Hơn nữa, có những lý do khác để Bắc Kinh chùn bước trước một cuộc chiến với Washington. Mỹ không có một nền kinh tế hướng đến việc bán hàng cho Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc lại có nền kinh tế hướng tới việc bán hàng hóa cho Mỹ.
Cuối cùng, GDP của nền kinh tế Mỹ trong năm 2016 đã đạt mức 18.620 tỷ USD. Trung Quốc tuyên bố GDP năm 2016 của nước này là 10.830 tỷ USD. Các bên tham chiến lớn hơn có những lợi thế mang tính quyết định trong các cuộc chiến thương mại, đặc biệt là khi khoảng cách lại lớn đến như vậy.
Món nợ vô nghĩa
Đương nhiên là Bắc Kinh có các quân bài của riêng mình. Chẳng hạn, Trung Quốc có thể sử dụng khoản nợ của Mỹ mà nước này nắm giữ – khoảng 1.190 tỷ USD – để gây ảnh hưởng đến Washington. Kể từ giữa năm 2007, truyền thông nhà nước Trung Quốc đã nói về việc sử dụng “lựa chọn cực đoan”: bán nợ của Mỹ để trừng phạt Washington.
Thực tế thì Ngân hàng trung ương Trung Quốc đã và đang bán các nghĩa vụ nợ của Bộ Tài chính Mỹ kể từ năm 2014 để bảo vệ đồng nhân dân tệ của mình, như một chiến thuật nhằm giảm dòng vốn ra.
Kể từ đó, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc đã giảm tới gần 900 tỷ USD theo các báo cáo chính thức, và còn nhiều hơn nữa theo các tính toán không chính thức.
Vì vậy, Bắc Kinh, vì những lý do của riêng mình, đã bán nợ bằng đồng USD trong thời gian đó, trong khi Mỹ vẫn không bị ảnh hưởng.
 |
| Trung Quốc đang nắm giữ khoản nợ nghìn tỷ vô nghĩa của Mỹ? |
Theo tờ báo Mỹ, Trung Quốc có một lợi thế quan trọng, nhưng đó là một lợi thế mà chính người Mỹ đã trao cho Bắc Kinh. Và đó là một lợi thế mà người Mỹ có thể lấy lại bất cứ khi nào họ chọn.
The National Interest dẫn lời Bernard Baruch tuyên bố: “Đừng bao giờ đánh giá thấp Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”. Theo ông, sự suy thoái của Mỹ là một ảo tưởng.
Trung Quốc được cho là đang “hăm hở” muốn có được ảnh hưởng toàn cầu, đang vội vã lấp đầy cái nước này coi là một khoảng trống. Thiếu tướng Jin Yinan thuộc Đại học Quốc phòng Trung Quốc được dẫn lời nói rằng: “Khi Mỹ rút lui trên toàn cầu, Trung Quốc sẽ xuất hiện”. Bình luận “hân hoan” này được giới phân tích Mỹ coi là bằng chứng cho thấy Trung Quốc đang dàn trải nguồn lực quá mức.
Thạm vọng “tiến tới sân khấu trung tâm” của Trung Quốc có thể khiến nước này không thể thực hiện đầy đủ các cam kết và do đó khiến cho bản thân trở nên dễ bị tổn thương.
The National Interest dẫn lời nhà sử học Paul Kennedy thuộc Đại học Yale gọi đó là “Sự dàn trải quá mức của đế quốc”, và Bắc Kinh hiện đang ở trong tình trạng này, nhưng ở mức độ xấu hơn nhiều.