Sự ra đi của người anh hùng dân tộc Fidel Castro là một mất mát lớn đối với nhân dân Cuba và toàn thế giới. Chúng ta đã mất đi một chiến sĩ trung kiên, một nhà cách mạng lỗi lạc đã hy sinh cả cuộc đời vì khát vọng tự do của một dân tộc. Cũng như những vĩ nhân khác, cuộc đời ông gắn liền với nhiều điều kỳ lạ, bí ẩn. Trong những điều đó là con số 26.
Cố Chủ tịch Fidel Castro- Người anh hùng dân tộc của Cuba và thế giới.
Bà Lina sinh con trai vào lúc 2 giờ sáng ngày 13 tháng 8 năm 1926 và cụ Angel lấy tên Fidel đặt cho con là để ghi nhớ công ơn của ông Fidel Pino Santos.
Fidel, tiếng La tinh, cũng như tiếng Anh ( fidelity), tiếng Pháp (fidèle)… đều có nghĩa là trung thành, chung thủy, sự đúng đắn. Có lẽ ý nghĩa của cái tên đã “ vận” vào con người Fidel những tính cách nhu vậy.
Ông Fidel Pino Santos được mời làm cha đỡ đầu cho Fiđel, và theo tập quán, phải có mặt trong lễ rửa tội. Nhưng phần vì bận việc, phần vì có mâu thuẫn với cha cố cho nên ông Santos không tới và thế là Fidel không được đặt tên Thánh cho tới năm lên 6 tuổi. Vì không có tên Thánh cho nên Fidel bị bọn trẻ con trêu là “ thằng Do Thái”… Không làm lễ rửa tội, không được đặt tên Thánh thì cũng coi như chưa có “ tư cách pháp nhân”, cho nên cụ Angel đã phải mời ông Luis Hilbert là lãnh sự Haiti làm cha đỡ đầu cho Fidel. Fidel được làm lễ rửa tội tại nhà thờ Santiago vào ngày 24 tháng 4 năm 1932 và thật kỳ lạ, đó là ngày Thánh San Fidel.
Về tên khai sinh và tên Thánh của mình, trong lần trả lời phỏng vấn của ông Carlos Franqui, Tổng biên tập tờ Revolución vào năm 1959, Fidel, đã nói đại ý rằng luôn tự hào về tên mình và cho rằng tính cách của mình rất hợp với từ “ fidel”.
Tuy nhiên có một vấn đề mà các nhà sử học từng thắc mắc đó là chuyện từ bức thư mà Fidel viết cho tổng thống Mỹ Franklin Roosvelt vào ngày 6 tháng 11 năm 1940. Vào ngày 27 tháng 11 năm 1940, Văn phòng Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ nhận được một bức thư gửi từ Cu Ba. Lá thư gửi cho Tổng thống của một cậu bé viết bằng tiếng Anh với giọng điệu cố bắt chước người lớn. Trong thư có đoạn viết : “ Ông Roosvelt, người bạn tốt của tôi. Tôi không giỏi tiếng Anh lắm tôi nghĩ là có thể viết thư cho ông được. Tôi nghe Radio và thấy vui vì ông sẽ tiếp tục là Tổng thống của nhiệm kỳ tới… Năm nay tôi 12 tuổi, tôi là con trai và đã nghĩ rất nhiều chuyện, nhưng tôi không hề nghĩ là có lúc tôi lại viết thư cho Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ… Địa chỉ của tôi là:Fidel Castro, Trường tiểu học Dolpres, Santiago, Oriente, Cu Ba ”. Cuối bức thư, cậu bé Fidel còn có thêm mấy dòng tái bút : “ Nếu ông muốn có những mỏ sắt để đóng tàu, tôi sẽ chỉ cho ông mỏ sắt lớn nhất ở Mayari , Oriente, Cu Ba”.
Lịch sử thật trớ trêu. Không ai có thể ngờ rằng 20 năm sau, cậu bé Fidel từng chìa bàn tay thân thiện mời Tổng thống Hoa Kỳ đến “ tìm mỏ sắt”tại quê hương mình lại là người chôn vùi chế độ độc tài do chính Mỹ dựng lên trên đảo quốc Cu Ba.
Bức thư này vẫn được lưu giữ tại Cục Lưu trữ Liên bang. Như vậy, nếu căn cứ theo thời gian ghi trên thư thì Fidel phải sinh vào năm 1928…? Còn riêng Fidel, sau này, Người vẫn khẳng định mình sinh vào năm 1926. Còn sự nhầm lẫn đó là vì những sai sót khi làm hồ sơ nhập học lên lớp 4, Fidel bị ruột thừa phải mổ và nghỉ học một thời gian.
Fidel cũng cho rằng cuộc đời mình có nhiều “duyên nợ” với con số 26. Sinh năm 1926; làm cách mạng chống lại chính quyền Batista năm 1952, khi đó Fidel 26 tuổi ( số 52 là bằng 2 lần 26). Ngày tấn công trại lính Moncada vào ngày 26 tháng 7 và phong trào Cách mạng do ông khởi xướng cũng mang tên ngày 26 tháng 7…. và vào ngày 26 tháng3 năm 1963, Fidel đã có một bài phát biểu nổi tiếng, vạch trần những âm mưu, kế hoạch của một số người trong bộ máy chính quyền mới lúc bây giờ nhằm lái CuBa đi theo hướng khác
Chúng tôi đến thăm ông Graciano Gomes Martine,một trong số ít người cùng thời với Fidel còn sống. Năm nay ông đã 86 tuổi nhưng tiếng nói vẫn sang sảng và có trí nhớ về những ngày xưa rất tốt. ( Mà hình như người già thì thường nhớ chuyện cũ tốt hơn chuyện mới). Cha mẹ ông là người làm trong trang trại của cụ Angel, còn ông từng học với Fidel ở trường tiểu học số 29 tức là trường Marcana. Sau này, cụ Angel cho Fidel đi học tiếp ở Santiago còn ông Graciano thì trở về làm trong trang trại Manaca, mà ngày ấy, được làm trong trang trại của cụ Angel thì đó là may mắn.
Có một việc mà cho tới nay, ông Graciano vẫn cảm thấy như mới diễn ra đó là một lần Fidel đang học đại học về nghỉ hè và mang theo người yêu là cô Mirta Diaz Blart- sau này trở thành người vợ chính thức của Fidel. Một chàng thanh niên cao lớn, đẹp trai, con nhà giàu, đi với một cô tiểu thư con nhà quyền quý thì hình ảnh của họ đã làm sáng lên cả một vùng nông thôn. Lúc đó, vào buổi chiều, ông Gomes đi làm về và chân ông bị đau do vấp phải đá. Thấy thế, Fidel liền cởi ngay giày của mình ra, đưa cho ông, còn mình thì sắn quần, khoác tay tiểu thư về.
Ông Gomes cũng cho chúng tôi biết thêm một chi tiết trong tuổi mới lớn của Fiđel đó là chuyện Fidel có yêu một cô thôn nữ tên là Elba Niev Moreno. Họ yêu nhau trong khoảng thời gian hai năm, sau đó Fidel đi học xa và thế là cuộc tình chấm dứt. Còn cô gái Elba về sau cũng lưu lạc đi đâu mất.
Cụ Angel và bà Lina sinh được 7 người con, thứ tự là : Angiela Castro; Ramón Castro; Fidel Castro; Raul Castro; Juana Castro ; Emma Castro và Agustina Castro.
Mặc dù là con đàn nhưng bảy anh em rất thương yêu nhau. Người được cha mẹ quý nhất chính là Raul Castro bởi ông là người có cách nói năng nhẹ nhàng, tình cảm. Riêng với Fidel, có lẽ vì do tính cách cứng rắn, quyết liệt và hễ muốn là làm bằng được, cho nên làm cha mẹ luôn lo sợ.
Vì đã có điện của Trung tâm báo chí Bộ Ngoại giao CuBa gửi cho Ban Giám đốc bảo tàng, lại có đồng chí trung tá Trợ lý Giám đốc Công an tỉnh Holguin đi cùng, cho nên Ban Giám đốc mới cho phép chúng tôi vào từng phòng ở, phòng làm việc, được ngắm thật kỹ những bức ảnh của Fidel khi mới lên 5 tuổi và đang đi học ( Fidel đi học tiểu học từ năm lên 4). Nhìn những tấm ảnh của Fidel khi còn nhỏ, tôi thấy toát lên sự tinh quái, pha chút kiêu hãnh và sắc sảo lạ lùng.
Theo như nhà sử học Antonio Loez thì hồi nhỏ, Fidel là một học sinh nghịch ngợm và nói theo kiểu Việt Nam là “ rạch giời rơi xuống”. Fidel rất hay tranh luận với thầy cô giáo, và khi có điều gì đó không đồng ý là lập tức cãi lại , thậm chí vùng vằng chạy ra khỏi lớp. Vào thời đó, thầy cô giáo dạy trẻ em không chỉ bằng lời mà còn bằng roi. Thầy cô nào mà dùng roi với Fidel thì coi như đã mắc phải sai lầm bởi lẽ, roi vọt chỉ làm cho Fidel thêm cứng rắn. Có một câu chuyện thế này: đó là một hôm Fidel cãi lại cô giáo rồi bỏ chạy ra khỏi lớp. Ra ngoài sân, Fidel vấp ngã và bị một cây đinh đâm vào miệng. Nhìn cậu con trai đang bưng miệng vì đau đớn, bà Lina không hề bộc lộ sự thương xót và cho rằng đó là sự trừng phạt của Chúa đối với Fidel vì can tội cãi lại cô giáo.
Tuy được liệt vào hạng “ học sinh cá biệt” nhưng các thầy cô vẫn có ý nuông chiều Fidel bởi vì cụ Angel là người giàu và có ảnh hưởng lớn nhất trong vùng Myamara . Fidel phải đi học ở nhiều trường khác nhau, và thậm chí có thời gian phải về ở với cha mẹ đỡ đầu. Sau này, khi Fidel học từ lóp 5 trở lên, cụ Angel có cách quản lý con trai rất hay là dùng… tiền. Ví dụ như khi học lớp 5 ở trường Dolores, một trường danh tiếng ở Santiago, mỗi tuần Fidel được nhận 20 xu tiền tiêu vặt. Số tiền đó, Fidel dùng để xem phim, ăn kem và mua truyện. Tuy nhiên, khoản tiền này sẽ không có nếu như Fidel bị điểm kém. Để tránh sự trừng phạt của cha, Fidel nghĩ ra một trò láu cá là khai bị mất học bạ và xin một quyển khác. Thế là quyển học bạ “thật” thì Fidel tự mạo chữ ký của “ phụ huynh học sinh” để nộp trả cho nhà trường, còn quyển học bạ “ giả” thì Fidel ghi điểm cao hơn, đem về …lĩnh thưởng.
Năm Fidel lên 10 tuổi thì bị đau ruột thừa và do vết mổ bị nhiễm trùng nên Fidel phải nằm viện mất hơn ba tháng. Sau này, khi Fidel ra viện và có một cô giáo người da đen đã động viên khuyến khích Fidel nên học thi vượt lớp, để khỏi bỏ phí thời gian. Và đó là cô giáo đầu tiên biết động viên khuyến khích Fidel và đã truyền cho Fidel lòng hăng say học tập, quyết tâm phấn đấu cho một mục tiêu đã chọn. Chính vì thế, khi vào năm 15 tuổi, Fidel đã trở thành học sinh giỏi nhất trường và cũng là thủ lĩnh của học sinh trong trường Dolores. Năm 16 tuổi, Fidel dược đi học ở La Habana, và từ đây, cuộc đời của anh sinh viên đầy nhiệt huyết đã chuyển sang một trang mới – đó là dấn thân vào những cuộc đấu tranh chính trị và sau là đấu tranh vũ trang.
Mặc dù dấn thân vào những hoạt động chính trị, nhưng Fidel vẫn học rất giỏi, và điều kỳ lạ là nếu anh quyết tâm học thì tưởng như không có gì trở ngại. Fidel học tiếng Pháp và đạt số điểm tuyệt đối là 100 điểm, đã hoàn thành chương trình của 2 năm học đại học trong 1 năm…Tại trường Dòng Belén, một thầy giáo đồng thời cũng là cha cố tên là Barbeito đã ghi vào sổ kỷ yếu của nhà trường về Fidel như sau : “ Em là học sinh xuất sắc , em biết cách giành được tình cảm và sự ngưỡng mộ của mọi người. Em thường xuyên tham gia các buổi cầu nguyện và những hoạt động tôn giáo…Fidel sẽ theo nghề luật và chúng tôi tin tưởng rằng Fidel sẽ viết nên những trang vàng trong cuộc đời em… Em đã có sẵn những đức tính và chỉ còn chờ thời gian để tỏa sáng…”
Chúng tôi có hỏi nhà sử học Antonio Lopez về chuyện vợ con của Fidel thì ông cười cho biết đây là vấn đề mà bấy lâu nay không ít người quan tâm – đặc biệt là ở nước ngoài. Một số kẻ thù của CuBa thì cũng bịa đặt, thêu dệt nhiều chuyện về đời sống tình cảm của Fidel.
Về người vợ đầu tiên của Fidel, nhà sử học Antonio Lopez cho biết:
Ngày 12 tháng 10 năm 1948, Fidel cưới Mirta Diaz Balart, là sinh viên khoa triết học mà ông đã yêu từ khi còn ở Oriente. Gia đình Balart là một nhà giàu có và quyền thế. Anh trai Mirta là Rafael, bạn học với Fidel là Thứ trưởng Bộ Nội vụ… Chính vì vậy, cuộc hôn nhân này không được gia đình vợ tán đồng, đặc biệt là họ không thích những quan điểm chính trị của Fidel. Mirta sinh cho ông được một người con trai tên là Fidelito Castro Diaz. Trong những năm tháng khó khăn, nhất là vào thời kỳ Fidel bị bắt, bà Mirta vẫn lặng lẽ một mình nuôi con. Nhưng đến tháng 7 năm 1954, khi Fidel còn đang vui mừng về chiến thắng của những người cộng sản Việt Nam đánh thắng quân Pháp tại Điện Biên Phủ, và lấy đó làm nguồn cổ vũ động viên thì nhận được tin vợ đã bị Bộ Nội vụ, một cơ quan mà Fidel vô cùng căm ghét sa thải. Như vậy là bà đã giấu Fidel về việc mình làm cho Bộ Nội vụ, mặc dù anh trai bà là thứ trưởng bộ này và cũng là bạn học với Fidel. Lúc đầu, Fidel tưởng là Bộ Nội vụ dựng chuyện lên để bôi nhọ gia đình và nhằm hạ uy tín của mình, nhưng đến khi Mirta thú nhận sự thật thì ông đã hết sức choáng váng. Fidel luôn nghĩ rằng Mirta không có lý do gì để làm việc cho Bộ Nội vụ bởi lẽ cô hoàn toàn không thiếu tiền. Bố mẹ Fidel luôn giúp đỡ họ và rất nhiều những người bạn giàu có khác thường cung cấp tiền cho Mirta… Ngay sau đó, Mirta làm đơn xin li hôn và ít lâu sau, bà lấy một nhà chính trị tên là Blanco và sống rất kín đáo.
Fidel là người rất thương con. Với con trai Fedelito, Fidel luôn dành cho tình cảm đặc biệt. Ngay khi quân Cách mạng do Fidel dân đầu tràn vào La Habana thì việc đầu tiên là Fidel cho người đi tìm Fidelito, lúc đó chưa đến 10 tuổi. Sau này Fidelito đi học bác sĩ ở Liên Xô và trở thành một cán bộ cóuy tín trong đội ngũ trí thức Cu Ba.
Trong cuộc đời Fidel, ông cũng có một số cuộc tình lãng mạn khác và những người phụ nữ này, có người đã sẵn sàng hy sinh cả cuộc đời mình để bảo vệ Fidel, đó là trường hợp cô gái tóc vàng Natalia Revuelta. Cô là vợ một bác sĩ, nhưng đã lấy chìa khóa nhà mình giao cho Fidel để những khi ông bị lùng bắt thì về đấy ẩn ấp.
Người thứ hai là Dalia Soto Del Valle. Sau khi cách mạng thành công, khi đó Fidel mới 32 tuổi và trong một lần đi tìm hiều về tình hình thủy lợi, ông gặp Dalia, khi đó chưa đến 20. Thế rồi Fidel sống với bà nhưng không kết hôn. Với người Cu Ba, sống với nhau nhưng không đăng ký kết hôn là chuyện thường tình, nhưng con sinh ra vẫn phải mang họ bố. Họ có 5 người con, đó là: Alexis Castro Soto; Alex Castro Soto; Alejandro Castro Soto; Antonio Castro Soto và Angel Castro Soto.
Alex Castro Soto là một bác sĩ ngoại khoa rất giỏi. Chính anh là người đã thực hiện phẫu thuật đầu gối cho Fidel khi ông bị ngã vào năm 2004.
Gần đây, một số báo chí nước ngoài khi viết về Fidel đã nói về việc ông có chung sống với bà Celia, từng là thư ký cho Fidel, rồi là ủy viên T.U đảng, Thư ký Hội đồng Nhà nước, hàm Bộ trưởng. Đây là một sự bịa đặt nhằm bôi nhọ uy tín Fidel.
Trong cuộc đời Fidel có một người phụ nữ giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Bà là người bạn, người đồng chí của Fidel theo tất cả những ý nghĩa tốt đẹp nhất. Celia lớn hơn Fidel 5 tuổi nên bà chăm sóc Fidel như một người chị. Bà được nhân dân CuBa kính trọng, ngưỡng mộ, và được mọi người coi như một vị Thánh; tên của bà có mặt trên nhiều trường học, bệnh viện – đó là Celia Sánchez Maduley.
Là một phụ nữ thông minh, giàu nghị lực và cống hiến hết mình cho phong trào Cách mạng 26 tháng 7, Celia đã tổ chức được một đội quân du kích ở tỉnh Oriente và lập kế hoạch đón tàu Granma đổ bộ lên Sierra. Rồi Celia là người tổ chức mạng lưới cung cấp hậu cần, súng đạn và cả người cho đội quân của Fidel. Cô được coi là người có tài tổ chức bẩm sinh khi cô thiết lập được một trung tâm hậu cần ở Manzanillo ngay cạnh Cục tình báo quân sự để hỗ trợ cho đội quân của Fidel. tài tổ chức là người sắp xếp tổ chức nhiều kế hoạch quan trọng cho Fidel. Sau khi cánh mạng thành công, bà và về sống trong một căn hộ giản dị trên phố 11 thuốc quận Vedado ở La Habana. Với người ngoài, bà rất nhiệt thành, nhân ái và cũng như Fidel, Che Guevara, Menba Fernandez, bà được coi là biểu tượng của cách mạng CuBa. Bà là người mà có thể phê phán, nói thẳng với Fidel những điều mà Fidel chưa hoàn chỉnh… Năm 1980, bà qua đời vì bệnh ung thư.
Người ta thấy có hai lần Fidel rơi lệ, đó là trong lễ tưởng niệm Che Guevara và trong đám tang bà Celia Sánchez Maduley