Thời điểm Tổng thống Donald Trump chính thức là Tổng thống nước Mỹ đang đến gần. Trong khoảng thời gian này, chính quyền mới dần đi vào hoạt động, câu hỏi được đặt ra những người có quyền lực và người có quyền lực nhất đằng sau ông Trump là ai?
Để trả lời câu hỏi người nào quyền lực nhất đằng sau ông Trump? Mike Pence, Reince Priebus hay Steve Bannon? Theo chuyên gia trong nước và nước ngoài đều khẳng định, đây chắc chắn là một cuộc chuyển giao quyền lực đặc biệt nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Để chuẩn bị cho ngôi vị mới của mình, ông Donald Trump đã thể hiện vai trò Tổng thống của mình và chuẩn bị chính sách đối ngoại ngay từ khoảnh khắc ông đắc cử thay vì đợi chờ đến lúc chính thức tuyên thệ nhậm chức hay người tiền nhiệm rời đi.
Mặc dù những “lời gây sốc” trên Twitter của ông Trump khiến không ít người bị “mê hoặc” hay “bán tín, bán nghi”, nhưng phần thú vị nhất trong quá trình chuyển giao quyền lực này là chi tiết các vị trí trong nội các của chính phủ Washington tương lai mà vị Tổng thống tỷ phú lựa chọn.
Theo lệ thường từ lâu đời của Washington là các nhân vật chủ chốt trong chính quyền Tổng thống sẽ lần lượt xuất hiện, có thể là hàng ngày, với những công việc liên quan đến chính phủ một cách khá gây chú ý, trong khoảng thời gian từ ngày bầu cử tháng 11 cho tới ngày nhậm chức vào tháng 1.
Không loại trừ, Tổng thống đắc cử Donald Trump đã cho thấy ông sẽ biến Nhà Trắng dưới thời mình trở thành một trong những cấu trúc phức tạp nhất thời gian gần đây, bất chấp bài học từ các đời lãnh đạo trước và ngày càng giống với tổ chức kinh doanh mà vị tỷ phú này đã từng điều hành từ trước đó.
Vì vậy, nhiều chuyên gia đã đặt ra câu hỏi rằng: “Ai sẽ thực sự là người chịu trách nhiệm quản lý các công việc hàng ngày trong chính phủ Mỹ tới đây?”. Vị trí nào trong nội các của ông Trump có quyền lực nhất? Người mà ông Trump để mắt đến nhất tại thời điểm này là ai?
Năm 2017 sẽ đánh dấu kỷ niệm 70 năm ngày tái tổ chức chính phủ Mỹ kể từ thời kỳ đổi mới bộ máy chính quyền. Ngay từ năm 1947, chính quyền Harry Truman đã thay đổi một loạt để tiếp nối nỗ lực từ thời trước, đó là quản lý nội các chính phủ bằng cách “tay này phải biết tay kia đang làm gì”.
Đạo luật An ninh Quốc gia 1947 ra đời, thành lập một cơ quan trung tâm tại Nhà Trắng để thu thập và sắp xếp các thông tin tình báo, tham mưu cho Tổng thống, đảm bảo sự chỉ đạo của Tổng thống được tiến hành một cách đúng đắn. Cơ quan này gọi là Hội đồng An ninh Quốc gia (NSC).
Cùng với NSC, một cơ quan trọng tâm khác cũng được tạo ra để giải quyết các tin tức tình báo trong chính phủ Mỹ, được gọi là Cơ quan tình báo Trung tâm. Đạo luật cũng kết hợp nhiều bộ ngành quân sự riêng biệt thành Bộ Quốc phòng và tạo ra một cơ quan mới gọi là Bộ Không quân. Đây được xem là bước phát triển của chính phủ Hoa Kỳ hiện đại.
Từ đó đến nay bộ máy này vẫn được hoạt động và duy trì. Tùy từng Tổng thống và cách sử dụng đội ngũ này cho hiệu quả. Sức mạnh của các cơ quan trên phát triển hay giảm sút hầu hết là do kết quả của việc các Tổng thống quản lý chúng như thế nào. Các bộ phận này cũng cố thay đổi cho phù hợp với tình hình.
Điển hình, sau vụ tấn công khủng bố 11/9, sự thay đổi lớn trong cấu trúc chính phủ Mỹ đã dẫn đến việc ra đời của Bộ An ninh nội địa (DHS), Văn phòng giám đốc Tình báo quốc gia (ODNI) và Hội đồng An ninh nội địa (HSC).
Tuy nhiên, việc ra đồi của các cơ quan này cũng còn bị chồng chéo, chẳng hạn như: vai trò của DHS bị đan xen vào các cơ quan sẵn có của chính phủ và bị coi là một ý tưởng hỗn loạn và không cân nhắc kỹ. Hay như: ODNI cũng có nhiệm vụ giống như CIA và cố cải thiện tình hình bằng cách cho thêm một tầng quản lý và phân tích các thông tin tình báo, đây cũng không phải là ý tưởng tốt.
Qua xem xét, đánh giá, đến nay chính quyền của ông Trump đã có được những gì? Nhóm chuyển giao của ông Trump tiết lộ việc thành lập một cơ quan Nhà Trắng mới, gọi là Hội đồng Thương mại quốc gia (NTC) để giám sát các hoạt động tương tự như Hội đồng Kinh tế quốc gia (NEC) và Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR). Vào ngày 27/12, nhóm này lại tuyên bố sẽ tái thành lập HSC như một cơ quan riêng biệt.
Và nhóm chuyển giao quyền lực của ông Trump tiếp tục khiến nhiều người ngỡ ngàng khi thông báo sẽ tạo ra một vị trí gọi là “đặc phái viên chuyên về đàm phán quốc tế” do Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị của Tổ chức Trump, đồng thời cũng là một luật sư, chịu trách nhiệm.
Như vậy, cho đến nay, đã có bốn hội đồng liên ngành chính trong Nhà Trắng, là NSC, NEC, NTC và HSC. Có ít nhất 5 cơ quan chịu trách nhiệm về chính sách thương mại quốc tế của Mỹ, là NEC, NTC, đại diện đàm phán quốc tế mới, USTR và Bộ Thương mại.
Không chỉ vậy, chính phủ Hoa Kỳ còn có khá nhiều các quan chức hàng đầu trong cộng đồng tình báo (giám đốc tình báo quốc gia, giám đốc CIA…), những người sẽ chịu trách nhiệm lãnh đạo 17 cơ quan tình báo khác nhau. Sự chồng lấn, khó xử, thiếu liên lạc và kể cả cạnh tranh, đối đầu chắc chắn sẽ xảy ra.
Tuy nhiên, các nhà phân tích có thể nhìn thấy một số tương đồng trong Tổ chức Trump, khi tập đoàn này hoạt động theo hướng công ty sinh lời, không trực tiếp sản xuất ra sản phẩm mà nắm trong tay hàng trăm công ty khác cùng các đơn vị hoạt động độc lập.
Song, điểm mấu chốt trong cấu trúc này là một bộ máy phức tạp từ trên xuống dưới, phải có một ngườii đứng sau ông Trump điều khiển tất cả. Vậy ai là người sẽ thực hiện điều đó trong chính quyền của ông Trump?
Người được ông Trump cũng đã xuất đầu lộ diên, vị tỷ phú này không thực sự là một người quản lý các công việc hàng ngày. Ông tập trung vào xây dựng thương hiệu, trở thành gương mặt đại diện, là người gửi thông điệp. Ông chỉ trực tiếp thực hiện một vài quyết định trong những bản hợp đồng chủ chốt về ngành xây dựng, còn lại sẽ là do các quản lý của ông chịu trách nhiệm.
Và người này đã từng làm công việc tương tự trong chính phủ Mỹ. Ông Trump đã từng nói nhiều lần rằng, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ đóng một vai trò lớn trong việc giám sát các chính sách nội địa và ngoại địa. Thêm vào đó, Tổng thống đắc cử đã bổ nhiệm xung quanh mình các cố vấn cấp cao như Steve Bannon và Kellyanne Conway để gửi gắm thông điệp tới báo chí và thế giới.
Ngoài quyền tối cao, liệu quyền hành có rơi vào tay Cố vấn Cấp cao và Chiến lược, người có thể “rỉ tai” Tổng thống Trump bất kỳ lúc nào như ông Steve Bannon? Và cũng loại trừ một hội đồng cố vấn trong Nhà Trắng, trong đó có cả con rể, con gái Jared Kushner và Ivanka Trump, mới là lãnh đạo thực sự của nước Mỹ.
Câu trả lời đến nay vẫn chưa rõ nhưng với những nhân vật trong chính quyền của ông Trump tính đến thời điểm này thì có một điều chắc chắn rằng, mối khối lượng lớn quyền lực sẽ nằm trong tay một số nhân vật mà người dân Mỹ không hề muốn trở thành lãnh đạo.