Cuộc ganh đua địa chính trị đang leo thang giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể xem là một cuộc “chiến tranh lạnh mới”. Tuy nhiên cuộc ganh đua địa chính trị này này hoàn toàn khác so với cuộc Chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô (trước đây).
Trong thế kỷ 20 cuộc Chiến tranh Lạnh đã khiến hai liên minh quân sự đối đầu nhau. Còn nay thì ngược lại, sự cạnh tranh Trung-Mỹ liên quan đến hai nền kinh tế hội nhập khăng khít với nhau và với phần còn lại của thế giới. Vì lẽ đó mà các trận chiến quyết định nhất trong cuộc chiến tranh lạnh trong những năm đầu thế kỷ này sẽ diễn ra trên mặt trận kinh tế (thương mại, công nghệ và đầu tư).
Nếu Mỹ muốn chiến thắng trong cuộc chiến tranh lạnh này, họ phải cắt đứt quan hệ thương mại với Trung Quốc. Không những thế Washington còn phải thuyết phục các đồng minh hành động tương tự. Nói thì như vậy nhưng làm thì vô cùng khó. Cuộc chiến thương mại song phương đang diễn ra đã minh chứng điều này. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố, Mỹ sẽ dễ dàng giành chiến thắng. Thế nhưng cuộc chiến đó đã gây ra phí tổn cao đến mức giờ đây Trump dường như đang do dự về việc leo than. Trong khi đó thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc tiếp tục gia tăng.
Với động lực địa chính trị mạnh mẽ của mình, Mỹ đang phải vật lộn để gánh chịu các phí tổn về mặt kinh tế. Còn các đồng minh của nước này hầu hết không phải đối mặt với một mối đe dọa an ninh tức thì nào từ Trung Quốc, do vậy họ không dại gì làm theo Mỹ. Sự thận trọng của họ thể hiện rõ ràng qua phản ứng đối với chiến dịch của Mỹ chống người khổng lồ viễn thông Huawei của Trung Quốc.
Chiến dịch chống người khổng lồ bao gồm vụ bắt giữ CFO của Huawei là bà Meng Wanzhou (tại Canada) và hành động pháp lý chống lại công ty này vì vi phạm lệnh trừng phạt chống lại Iran và đánh cắp công nghệ của Mỹ. Chính quyền Trump cũng kêu gọi các đồng minh không sử dụng Huawei – công ty dẫn đầu toàn cầu về công nghệ di động thế hệ 5G – cho các mạng truyền thông vô tuyến của họ.
Mỹ có lý do để chống lại việc cho phép Huawei xây dựng các mạng 5G ở các nước phương Tây. Nếu cứ để Trung Quốc có quyền lực vô biên đối với các công ty của mình, bao gồm cả công nghệ của Huawei về mạng 5G, có thể dẫn đến những rủi ro bảo mật nghiêm trọng. Đối với các quốc gia không thể mua thiết bị đắt tiền (và xem sự thống trị của Trung Quốc chỉ là mối lo xa vời), thì những rủi ro đó có thể chấp nhận. Nhưng đối với các đồng minh giàu có của Mỹ thì không thể như thế.
Đến nay mới chỉ có Úc và New Zealand tuân theo yêu cầu của Hoa Kỳ trong việc cấm Huawei. Canada đang xem xét tham gia việc này. Còn các nước châu Âu đã thách thức chính quyền Trump, như Vương quốc Anh và Đức cho phép Huawei tham gia xây dựng mạng 5G. Hàn Quốc và Ấn Độ cũng đã chống lại áp lực tương tự của Mỹ trong việc loại trừ Huawei.
Có thể Mỹ cuối cùng sẽ dẫn đầu nhưng chiến thắng đó không hề rẻ. Cô lập Trung Quốc về mặt kinh tế – điều rất quan trọng để giúp Mỹ chiếm thế thượng phong – sẽ đòi hỏi Hoa Kỳ không chỉ tự gánh chịu chi phí mà còn phải bồi thường cho các đồng minh về những tổn thất mà họ phải gánh chịu.
Nếu Mỹ vẫn muốn giành được các lợi ích ngắn hạn – chẳng hạn như các lời hứa của Trung Quốc về việc mua một lượng lớn đậu nành và các sản phẩm năng lượng của Mỹ – thì chiến thắng không thể nào đến nhanh được. Chính là các sản phẩm năng lượng sẽ cản trở những thay đổi mang tính hệ thống có lợi cho Mỹ và các đồng minh về lâu dài. Chủ nghĩa cơ hội khiến các đồng minh nghi ngờ quyết tâm của Mỹ trong cuộc đối đầu kinh tế với Trung Quốc, làm dấy lên nỗi sợ rằng họ sẽ phải gánh chịu chi phí ngắn hạn cao mà không đạt được gì.
Một điểm yếu chí tử của Mỹ là, chính quyền Trump đã thể hiện sự thiếu quan tâm đối với các lợi ích kinh tế của đồng minh. Các đồng minh của Hoa Kỳ mới là những người bị tổn thương chính, bởi rump đang đe dọa sẽ tiến xa hơn, áp đặt thuế quan lên ô tô châu Âu và Nhật Bản. Trump còn đang xem xét yêu cầu các đồng minh của Mỹ phải trả toàn bộ chi phí, cộng thêm 50%, cho việc đóng quân của Mỹ trên lãnh thổ họ.
Các chính sách của Trump không chỉ phản ánh sự thiếu trung thành mà còn cả sự thiếu tầm nhìn để duy trì, chứ chưa nói đến việc củng cố, ảnh hưởng kinh tế của chính nước Mỹ. Còn nhớ sau khi vào Nhà Trắng, Trump đã quyết định rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương, một hiệp định thương mại tự do nhằm đặc biệt ngăn chặn sự thống trị kinh tế của Trung Quốc ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Hồi kết của Cuộc chiến tranh lạnh mới Mỹ-Trung là gì? Chắc chắn nó sẽ được phân thắng bại không phải thông qua ý thức hệ hay thậm chí là vũ khí, mà thông qua việc triển khai các khuyến khích về mặt kinh tế để tiến hành một cuộc đua địa chính trị.
Chiến lược giúp mang lại chiến thắng sẽ không phải là chiến lược biến lòng tham của Mỹ thành vũ khí. Chừng nào Mỹ còn gây tổn thất lợi ích kinh tế cho các đồng minh, Mỹ sẽ còn tự đánh mất sức mạnh của chính mình.