Rạng sáng ngày 4/6/1989, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) ra lệnh cho quân đội dùng súng và xe tăng tấn công hàng ngàn người biểu tình ở khu vực Quảng trường Thiên An Môn.
Theo Business Insider, những người biểu tình – chủ yếu là sinh viên – đã chiếm lĩnh quảng trường trong nhiều tháng nhằm kêu gọi chính phủ mở rộng dân chủ và tự do.
Các binh sĩ, theo lệnh thiết quân luật mà ĐCSTQ đưa ra đặt, được phép “hành động tự vệ và sử dụng bất kỳ phương tiện nào để loại bỏ các chướng ngại”, báo ABC trích dẫn theo lời nhà sử học Thiên An Môn Wu Renhua.
Quân đội lái xe bọc thép đâm xuyên qua các hàng sinh viên và bắn vào những người biểu tình hầu như không vũ trang, giết chết và làm bị thương hàng trăm người chỉ trong vài giờ.
Mặc dù các nhà chức trách Trung Quốc cho rằng có khoảng 241 thường dân và nhân viên an ninh đã chết, nhưng giới quan sát phương Tây ước tính hàng ngàn người bị giết hại. Một văn bản mật của Anh Quốc được công bố năm 2017 cho biết số người tử vong ít nhất là 10.000 người.
Đó là một ký ức đau đớn trong tâm can người dân Trung Quốc, và ĐCSTQ đang cố gắng hết sức khiến người dân của họ quên đi.
Xe tăng Trung Quốc tiếp tục lái xe xuống đại lộ trung tâm Bắc Kinh trong những ngày sau vụ thảm sát, bắn rải rác vào bất cứ ai tiếp tục chắn đường họ.
Vào ngày 5/6, một người đàn ông mặc áo sơ mi trắng đột ngột bước tới, đứng trước một dòng xe tăng, khiến họ dừng máy và cố gắng lách qua người anh để tiến về phía trước.
Người đàn ông sau đó trèo lên trên xe tăng, nói chuyện với một trong những người lái xe, nhảy xuống. Một số người chứng kiến tình huống liều lĩnh của người đàn ông đã chạy tới và kéo anh ra khỏi lối đi của đoàn xe tăng.
Nhiếp ảnh gia người Mỹ Jeff Widener đã chụp được khoảnh khắc quý báu đó, nhân vật vô danh đứng chặn đầu dòng xe tăng sau này được gọi là Tank Man – trở thành biểu tượng tiêu biểu của vụ thảm sát Thiên An Môn.
Danh tính và nơi chốn hiện tại của người đàn ông trong bức ảnh vẫn là một ẩn đố.
Tài liệu mật của Anh Quốc cho biết số người bị giết hại trong vụ thảm sát Thiên An Môn ít nhất là 10.000 người.
30 năm sau, chính quyền Bắc Kinh vẫn cảm thấy khó chịu khi bất kỳ ai đề cập đến thảm sát Thiên An Môn, theo Business Insider. Tank Man, bức ảnh giúp nhiếp ảnh gia Widener trở thành ứng cử viên chung kết giải Pulitzer năm 1990, cũng không phải là ngoại lệ.
Hàng năm, Trung Quốc cũng thường xuyên kiểm duyệt danh sách các từ khóa và bài đăng trong các tuần có liên quan đến ngày 4/6 (còn gọi là Lục Tứ). Theo The Atlantic, chúng bao gồm:
- Ngày 4/6.
- Số 64 (hay đứng lên vì 6/4).
- Chuỗi ký tự IIXVIIIIX, một biến thể của I IX VIII IX, các chữ số La Mã của 1-9-8-9.
- Ngày 35 tháng 5 – ám chỉ ngày 4/6, với giả định tháng 5 có nhiều hơn 31 ngày.
ĐCSTQ đã chặn toàn bộ các phiên bản ngôn ngữ của Bách khoa toàn thư Wikipedia vào cuối tháng 4, Reuters đưa tin.
ĐCSTQ kiểm duyệt bài hát Đạo Nhân Gian của ca sỹ Trương Học Hữu (bên trái) – một trong 4 nam ca sỹ lừng danh ở Hồng Kông. (Ảnh: rarehistoricalphotos.com)
Các trang web như Facebook và Instagram, cũng như các trang cụ thể có đăng tải những vấn đề nhạy cảm của Trung Quốc – như vụ thảm sát Thiên An Môn – đều bị chặn.
Tăng cường giám sát các nhà hoạt động
Chính quyền Trung Quốc đã kiểm soát chặt chẽ hơn đối với những người sống sót sau thảm sát Thiên An Môn và các nhà phê bình chính phủ.
Bị xe tăng cán nát 2 chân, chàng sinh viên năm xưa kể lại vụ thảm sát kinh hoàng Thiên An Môn 1989
Trung Quốc cũng đã tăng cường đàn áp những người biểu tình sinh viên trong thời gian sắp tới 30 năm kỷ niệm thảm sát Lục Tứ.
Trong nhiều tháng qua, ĐCSTQ đã cố gắng đàn áp một nhóm các sinh viên Marxist vận động tranh cử cho các quyền công nhân, và trong những tuần gần đây họ đã tăng số vụ đột kích và giam giữ các thành viên của nhóm, tờ South China Morning Post đưa tin.
Nhà nước Trung Quốc không tán thành tất cả các cuộc biểu tình của thường dân và chúng bị gắn mác là làm suy yếu trật tự và phá vỡ sự ổn định do đảng duy nhất cầm quyền.
Các nỗ lực của ĐCSTQ trong việc xóa bỏ thảm sát Thiên An Môn khỏi trí nhớ người dân của họ dường như có hiệu quả, theo Business Insider.
Một bài báo gần đây của New York Times về kiểm duyệt Trung Quốc, đã phỏng vấn nhiều người 20 tuổi – ngay cả những người làm công tác kiểm duyệt – họ không biết ngày 4/6 là ngày gì.
Carrie Gracie, cựu biên tập viên BBC Trung Quốc, đã viết về kỷ niệm 25 năm thảm sát Thiên An Môn: “Nhiều người trẻ tuổi không nhận ra ngày 4/6 là gì. Chính trị không ghi nhận. Họ chỉ đơn giản là không hay biết rằng có một thế hệ đã hy sinh cho một lý tưởng”.
Kênh Channel 4 của Anh đã phát hành môt “trailer” (đoạn quảng cáo) trong TV series (chuỗi phim truyền hình) có tên “Chimerica” (tạm dịch: Hư Không), đoạn phim lấy bối cảnh là người thanh niên Trung Quốc đứng chặn đoạn xe tăng (Tank Man) sau ngày thảm sát Thiên An Môn, đoạn phim hiện cũng bị kiểm duyệt. (Ảnh: chụp màn hình từ video của NTD).
Trong khi đó, Hồng Kông và Đài Loan có thể tổ chức buổi tưởng niệm ngày 4/6. Hàng ngàn người dân Hồng Kông diễu hành và tưởng niệm thảm sát mỗi năm.
Vào tháng 5, một nghệ sĩ ở Đài Bắc tên Shake đã thực hiện tác phẩm điêu khắc Tank Man hướng mặt về chiếc xe tăng và trưng bày nó ở trung tâm thành phố.
Cô nói với Reuters, cô muốn “nhắc nhở người dân Đài Loan rằng chế độ Trung Quốc rất nguy hiểm”.