Tờ Philippine Daily Inquirer (6/7) dẫn lời Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tái khẳng định nước này không thể giành chiến thắng nếu có chiến tranh với Trung Quốc, đồng thời nhấn mạnh nếu muốn đối đầu với Trung Quốc ở Biển Đông thì Mỹ phải tự “nổ phát súng đầu tiên”.
Theo đó, ông Duterte tuyên bố: “Bây giờ tôi nói hãy triển khai máy bay và tàu của quý vị đến Trung Quốc. Hãy nổ súng trước và chúng tôi đứng sau quý vị”, và rằng “Cứ để Mỹ tuyên chiến. Cứ để họ dồn hết vũ khí ra biển. Hãy nổ súng trước. Tôi sẽ sẵn sàng làm theo. Chúng ta có một hiệp ước Mỹ – Philippines và hãy làm theo hiệp ước. Quý vị có muốn rắc rối không? Nếu muốn thì cứ làm”. Ngoài ra, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cũng hối thúc giục Trung Quốc đừng “làm quá” ở Biển Đông trong bối cảnh Bắc Kinh tiếp tục hoạt động bồi đắp và quân sự hóa phi pháp ở khu vực. Nhà lãnh đạo Philippines một lần nữa đặt câu hỏi vì sao Mỹ không hành động ngay từ lúc Trung Quốc bắt đầu bồi đắp những thực thể nước này chiếm đóng phi pháp trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam thành đảo nhân tạo, mở đường cho việc quân sự hóa. “Mỹ đáng lẽ có thể ngăn chặn điều đó sớm hơn nhưng họ lại không làm. Tôi ngạc nhiên là tại sao lại như thế”, ông Duterte nói.
Ông Duterte đưa ra thách thức trên sau khi phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ Dave Eastburn ngày 3/7 xác nhận thông tin Trung Quốc đã phóng tên lửa diệt hạm ở Biển Đông khi tiến hành tập trận trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trước đó, Tổng thống Philippines Duterte (26/6) khẳng định đến ngay cả những nước lớn tiếng chỉ trích Trung Quốc nhất như Mỹ cũng không làm gì để ngăn chặn Trung Quốc khi Bắc Kinh bắt đầu thực hiện các hoạt động cải tạo phi pháp trên các vùng biển tranh chấp; đồng thời khẳng định không phải ông không muốn bảo vệ quyền lợi của người dân mình mà ông cho rằng sự cố đâm chìm tàu cá hôm 9/6/2019 không đáng để đẩy sinh mạng của 110 triệu người Philippines vào nguy hiểm. Ông Duterte khẳng định đến ngay cả những nước lớn tiếng chỉ trích Trung Quốc nhất như Mỹ cũng không làm gì để ngăn chặn Trung Quốc khi Bắc Kinh bắt đầu thực hiện các hoạt động cải tạo phi pháp trên các vùng biển tranh chấp. Ông Duterte cho rằng: “Mỹ là quốc gia duy nhất có đủ tiềm lực để ngăn chặn Trung Quốc, nhưng không bao giờ nhấc đến một ngón tay. Mỹ thực sự không làm bất cứ điều gì bởi nếu muốn, họ hoàn toàn có thể mang Hạm đội 7 tới, đối đầu với Trung Quốc và nói các người không thể xây dựng một hòn đảo trên biển. Kể cả Anh hay Pháp. Họ cũng có thể gửi chiếm hạm tới và nói với Trung Quốc rằng đây không phải là lãnh hải của các người. Các người không thể tuyên bố chủ quyền với một hòn đảo”. Vị Tổng thống Philippines thách thức các quốc gia phương Tây “nếu đủ can đảm” nên giúp Manila tuyên bố chủ quyền tại các vùng biển có tranh chấp. Theo ông Duterte: “Đây là thách thức của tôi với Anh, Pháp, Mỹ. Hãy tập hợp ở Palawan và hành động. Nếu họ muốn, họ có thể kêu gọi thêm các nước khác tới. Còn với Philippines, chúng tôi không có cơ hội chống lại Trung Quốc và các vũ khí của họ”; đồng thời cho rằng thay vì chỉ đưa ra những tuyên bố suông, các lãnh đạo phương Tây nên trực tiếp tới để tận thấy tình hình trong khu vực và rằng “chúng tôi sẽ đến đó cùng nhau, cả tôi và ông Trump trên boong tàu, nhìn qua kính viễn vọng. Nếu chúng tôi cùng chết vì một vụ nổ, thì mọi chuyện vẫn ổn”.
Trước thách thức của Tổng thống Philippines, Đại sứ Mỹ tại Philippines Sung Kim tuyên bố nước này sẽ “sẵn sàng” thực hiện trách nhiệm của mình theo Hiệp ước phòng thủ chung (MDT) với Philippines sau vụ tàu cá Trung Quốc đâm chìm tàu cá Philippines ở Biển Đông. Đại sứ Kim nhấn mạnh: “Nếu có một cuộc tấn công vũ trang chống lại lực lượng, máy bay và tàu công vụ của Philippines, nó sẽ kích hoạt trách nhiệm của chúng tôi theo Hiệp ước phòng thủ chung và chúng tôi sẵn sàng làm điều đó”. Cũng theo Đại sứ Kim, Mỹ tiếp tục tiến hành các hoạt động nhằm duy trì tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông để “làm rõ với tất cả quốc gia, kể cả các bên tranh chấp, rằng chúng tôi sẽ làm điều cần thiết để bảo vệ những quyền lợi quốc tế ở đó”.