Người Ngô Duy Nhĩ luôn đấu tranh đòi ly khai khỏi Trung Quốc. Gần đây Mỹ và nhiều nước đã điều tra và lên án Trung Quốc đàn áp người Ngô Duy Nhĩ tại Tân Cương. Ngược dòng lịch sử để hiểu rõ về vấn đề này.
Năm 1759, nhà Thanh tiến hành mở rộng lãnh thổ về phía Tây và thành công trong việc chinh phục Hãn Quốc Dzungar do người Mông Cổ cai trị từ thế kỷ 17. Sau đó ra lệnh diệt chủng người Dzungar, cộng với dịch bệnh đã dẫn đến sự biến mất gần như hoàn toàn dân tộc này. Kể từ đó, người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc khác tại đây trở thành thần dân dưới sự cai trị của nhà Thanh. Mặc dù sau đó có một số cuộc nổi dậy nhưng đều bị nhà Thanh đàn áp.
Năm 1884, khu vực này được đổi tên thành Tân Cương – nghĩa là biên cương mới, chính thức sát nhập thành một phần của Trung Quốc.
Năm 1912, sau cách mạng Tân Hợi, triều đại nhà Thanh sụp đổ và được thay thế bởi Trung Hoa Dân Quốc. Yuan Dahua, người đứng đầu Tân Cương bỏ trốn, cấp dưới của ông ta là Yang Zengxin trở thành người cai trị mới. Ông ta đi theo chính phủ Trung Hoa Dân Quốc và được phép kiểm soát Tân Cương như một vùng tự trị, nhưng đến năm 1928 ông ta bị ám sát. Sau đó, Kim Thụ Nhân lên nắm quyền. Ông ta tịch thu đất của người Ngô Duy Nhĩ chia cho người Hán, dẫn dến những cuộc nổi dậy chống lại sự áp bức.
Năm 1933, người Ngô Duy Nhĩ đã giành chiến thắng và thành lập nhà nước Cộng hoà Đông Turkestan nhưng không lâu sau lại bị quân đội Trung Hoa Dân Quốc đánh dẹp.
Sau đó, Thịnh Thế Tài lên nắm quyền tại Tân Cương, ông ta là một trong những lãnh chúa quyền lực trong thời kỳ Trung Quốc phân chia thành các phe phái. Để củng cố quyền lực, Thịnh Thế Tài đã nhờ vào sự giúp đỡ quân sự từ Liên Xô và cho phép Liên Xô khai thác tài nguyên. Sau khi Liên Xô gặp khó khăn trong cuộc chiến chống phát xít Đức, Thịnh Thế Tài lại quay sang trung thành với chính quyền Trung Hoa Dân Quốc. Năm 1944, Liên Xô đánh bại Đức ở mặt trận phía Đông, Thịnh Thế Tài lại quay sang nhờ giúp đỡ, nhằm lấy lại quyền kiểm soát Tân Cương. Nhưng lần này Liên Xô từ chối vì biết rằng Thịnh Thế Tài lòng dạ khó lường. Ngay khi đó chính phủ Trung Hoa Dân Quốc đã cử người đến nắm giữ Tân Cương.
Thời gian này, Liên Xô chuyển sang hỗ trợ người Ngô Duy Nhĩ nổi dậy chống lại sự cai trị của Trung Hoa Dân Quốc. Người Ngô Duy Nhĩ đã giành chiến thắng và thành lập nên nhà nước Cộng hoà Đông Turkestan lần thứ hai.
Năm 1949, Đảng Cộng sản Trung Quốc đánh tan Trung Hoa Dân Quốc lập nên nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa và đồng thời xoá bỏ nước Cộng hoà Turkestan sau 5 năm tồn tại.
Từ đó đến nay người Ngô Duy Nhĩ luôn tìm cách phục quốc bằng những cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của Bắc Kinh. Nhưng trong nhiều năm, Bắc Kinh đã thực hiện việc Hán hoá Tân Cương, đưa người Hán đến định cư, mở các tuyến đường bộ, đường sắt, thực hiện việc khai khoáng rầm rộ ở khu vực này. Mọi cuộc chống đối của người Ngô Duy Nhĩ đều bị đàn áp dã man và đưa hàng triệu người vào các trại tập trung. Mỹ và nhiều nước gọi đây là các nhà tù, còn Bắc Kinh lại nói đây là những trung tâm đào tạo nghề cho người Ngô Duy Nhĩ.
Sự thật ở Tân Cương sẽ khó có thể sáng tỏ vì Bắc Kinh ngăn cản mọi cuộc điều tra của Quốc tế ở đây.