Vị thế của đồng USD được đặt dấu hỏi trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung, hậu quả từ xung đột Nga – Ukraina và tranh cãi về nợ công Mỹ.
Việc Nga bị loại khỏi các hệ thống tài chính toàn cầu do lệnh trừng phạt vào năm ngoái cũng thúc đẩy suy đoán rằng các quốc gia không phải là đồng minh của Mỹ sẽ đa dạng hóa khỏi USD.
Dưới đây là một số lập luận giải thích tại sao quá trình phi USD hóa có thể xảy ra – hoặc có thể không xảy ra, theo Reuters.
Vị thế đồng tiền dự trữ suy giảm
Tỉ lệ đồng USD trong dự trữ ngoại hối chính thức đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm là 58% trong quý 4.2022, theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Stephen Jen – Giám đốc điều hành của Eurizon SLJ Capital Limited – cho biết sự thay đổi này rõ rệt hơn khi điều chỉnh tỉ giá hối đoái.
“Những gì đã xảy ra vào năm 2022 là tỉ trọng đồng USD giảm mạnh theo giá trị thực. Đây là phản ứng đối với việc đóng băng một nửa trong số 640 tỉ USD dự trữ vàng và ngoại hối của Nga sau khi nước này tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraina. Điều đó làm dấy lên cân nhắc ở các quốc gia như Saudi Arabia, Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ về việc đa dạng hóa các loại tiền tệ khác.
Tầm nhìn dài hơn
Tỉ trọng đồng USD trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương trong quý IV/2022 đã chạm mức thấp nhất trong hai thập kỷ, nhưng động thái này diễn ra dần dần và hiện tại nó gần như ở mức tương tự như năm 1995.
Các ngân hàng trung ương giữ các quỹ phòng ngừa rủi ro bằng USD trong trường hợp cần hỗ trợ tỉ giá hối đoái trong các cuộc khủng hoảng kinh tế. Nếu một loại tiền tệ suy yếu quá nhiều so với đồng USD, dầu mỏ và các hàng hóa khác được giao dịch bằng đồng bạc xanh trở nên đắt đỏ, làm tăng chi phí sinh hoạt và thúc đẩy lạm phát.
Nhiều loại tiền tệ, từ đô la Hong Kong đến đồng balboa của Panama, được neo giá so với đồng USD vì những lí do tương tự.
Giao dịch hàng hóa
Đồng đô la toàn năng cho phép Washington cản trở việc tiếp cận thị trường của các quốc gia sản xuất từ Nga đến Venezuela và Iran.
Nhưng thương mại đang chuyển dịch. Ấn Độ đang mua dầu của Nga bằng đồng rúp và đồng dirham của UAE. Trung Quốc chuyển sang nhân dân tệ để mua dầu, than và kim loại trị giá 88 tỉ USD của Nga.
Tập đoàn Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) và TotalEnergies của Pháp đã hoàn tất giao dịch LNG bằng đồng nhân dân tệ đầu tiên vào tháng 3.
Sau Nga, các quốc gia đang đặt câu hỏi “điều gì sẽ xảy ra nếu bạn đi ngược lại các biện pháp trừng phạt?” – chiến lược gia Geoffrey Yu của BNY Mellon cho biết.
Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), tỉ lệ nhân dân tệ trong các giao dịch ngoại hối phi tập trung toàn cầu đã tăng từ gần như không có gì cách đây 15 năm lên 7%.
Phi USD hóa: Hệ thống quá phức tạp
Quá trình phi USD hóa sẽ cần một mạng lưới rộng lớn và phức tạp gồm các nhà xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh tiền tệ, tổ chức phát hành nợ và người cho vay quyết định sử dụng các loại tiền tệ khác một cách độc lập. Điều đó dường như không chắc.
Theo dữ liệu của BIS, đồng USD chiếm gần 90% giao dịch ngoại hối toàn cầu, chiếm khoảng 6,6 nghìn tỉ USD vào năm 2022.
BIS cho biết, khoảng một nửa số nợ ở nước ngoài là bằng USD, và một nửa tổng thương mại toàn cầu được lập hóa đơn bằng USD.
Barry Eichengreen – giáo sư kinh tế học và khoa học chính trị Berkeley – cho biết do chức năng của đồng USD, “không có một cơ chế nào khiến tất cả các ngân hàng, công ty và chính phủ thay đổi hành vi của họ cùng một lúc”.
Tương lai phân mảnh
Mặc dù có thể không tiền đơn lẻ nào có thể kế vị đồng USD, nhưng các lựa chọn thay thế mọc lên như nấm có thể tạo ra một thế giới đa cực.
Yu của BNY Mellon cho biết các quốc gia đang nhận ra rằng một hoặc hai loại tài sản dự trữ là “không đủ đa dạng”.
Các ngân hàng trung ương toàn cầu đang xem xét nhiều loại tài sản khác nhau, bao gồm nợ doanh nghiệp, tài sản hữu hình như bất động sản và các loại tiền tệ khác.
Mark Tinker, giám đốc điều hành của Toscafund Hong Kong cho hay, quá trình này đang diễn ra và đồng USD sẽ được sử dụng ít hơn trong hệ thống toàn cầu.
Vị thế đồng USD
Bởi vì các khoản tiền gửi ngân hàng lớn không phải lúc nào cũng được bảo hiểm, các doanh nghiệp sử dụng trái phiếu chính phủ như một giải pháp thay thế tiền mặt. Do đó, vị thế của đồng USD được củng cố bởi 23.000 tỉ USD trái phiếu kho bạc Mỹ.
Brad Setser, một thành viên của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, người theo dõi các dòng tiền tệ xuyên biên giới, cho biết: “Độ sâu, tính thanh khoản và sự an toàn của thị trường trái phiếu kho bạc là lý do chính giải thích tại sao đồng USD là đồng tiền dự trữ hàng đầu”.
Việc nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ là rất lớn và chưa có giải pháp thay thế đáng tin cậy nào. Thị trường trái phiếu của Đức tương đối nhỏ, chỉ hơn 2.000 tỉ USD.
Các nhà sản xuất hàng hóa có thể đồng ý giao dịch với Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ, nhưng việc hoán đổi tiền mặt thành trái phiếu chính phủ Trung Quốc vẫn gặp nhiều khó khăn do mở tài khoản và sự không chắc chắn về quy định.
Galvin Chia, chiến lược gia thị trường mới nổi của Natwest Markets cho biết: “Nhưng bạn có thể sử dụng một ứng dụng và giao dịch trái phiếu kho bạc Mỹ từ bất cứ đâu”.
T.P