Trung Quốc đang tiếp tục đứng trước nguy cơ phải nhận thêm một vụ kiện quốc tế, sau vụ kiện đầu tiên của Philippines.
Bộ trưởng Luhut Panjaitan dọa sẽ kiện Trung Quốc. Ảnh: Minh Tâm
Chính phủ Indonesia đang xem xét khả năng kiện Bắc Kinh trước Tòa án Quốc tế nếu yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với hầu như toàn bộ Biển Đông và một phần lãnh thổ Indonesia không sớm được giải quyết thông qua đối thoại. Đây là lời đe dọa được quan chức phụ trách an ninh Indonesia đưa ra ngày 11-11 tại Jakarta.
Lời đe dọa của Indonesia
Phát biểu với báo giới, ông Luhut Panjaitan, Bộ trưởng đặc trách Điều phối Chính trị, Pháp lý và An ninh của Indonesia đã xác định rằng, Jakarta đang làm việc hết sức chặt chẽ với Bắc Kinh xung quanh vấn đề “đường chín đoạn” (còn gọi là “đường lưỡi bò” hay đường chữ U) mà Trung Quốc xác định vô căn cứ ở biển Đông “ăn” vào vùng quần đảo Natuna của Indonesia. Ông Luhut Panjaitan nhấn mạnh: “Chúng tôi mong muốn thấy một giải pháp về vấn đề này trong tương lai gần thông qua đối thoại, nếu không thì chúng tôi có thể đưa vấn đề ra Tòa án Hình sự quốc tế”.
Đối với lãnh đạo cao nhất của ngành an ninh Indonesia hiện nay, Jakarta không muốn thấy bất kỳ một sự triển khai sức mạnh nào trong khu vực Biển Đông. Quan chức này nhấn mạnh: “Đường chín đoạn là một vấn đề chúng tôi đang phải đối phó, nhưng không phải chỉ riêng chúng tôi. Nó cũng trực tiếp tác động đến lợi ích của Malaysia, Brunei, Việt Nam và Philippines”.
Yêu sách chủ quyền trắng trợn của Bắc Kinh đối với gần như toàn bộ biển Đông được thể hiện trên một tấm bản đồ gồm chín đường gián đoạn bao trùm vùng biển trung tâm của Đông Nam Á, “ăn” luôn vào vùng đặc quyền kinh tế của các nước trong vùng, trong đó có khu vực quần đảo Natuna của Indonesia. Jakarta rất bất bình trước yêu sách của Trung Quốc đối với một phần quần đảo Natuna. Indonesia cho rằng tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với một số phần của quần đảo Natuna là “không có cơ sở pháp lý”.
Lời đe dọa của Indonesia được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc hiện đang bị Philippines kiện ra trước Tòa trọng tài thường trực (PCA) tại La Haye về các yêu sách chủ quyền quá đáng của Bắc Kinh tại biển Đông. Đây là một vụ kiện mà Bắc Kinh từ chối tham gia, nhưng vẫn không ngăn cản được việc PCA tiếp tục xem xét đơn kiện của Manila. Cuối tháng trước, tòa này đã ra phán quyết chống Trung Quốc và ủng hộ Philippines, theo đó đồng ý xem xét vụ kiện Bắc Kinh của Manila liên quan tới biển Đông. PCA nhấn mạnh họ có đủ thẩm quyền xét xử vụ tranh chấp chủ quyền ở biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc.
Bộ Ngoại giao Philipines ngày 11-11 thông báo PCA sẽ tổ chức cuộc điều trần vào ngày 24-11 tới để tiếp tục nghe các bên liên quan trình bày lập luận trong vụ việc trên. Theo thông báo cuộc điều trần về nội dung vụ kiện Philippines-Trung Quốc tại PCA sẽ diễn ra từ ngày 24 đến 30-11, tại La Haye. Phía Trung Quốc đã có phản ứng lập tức. Trong thông báo đăng trên trang web của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Bộ trưởng Vương Nghị khăng khăng cho rằng vụ kiện đã làm quan hệ song phương căng thẳng và trách nhiệm của Manila là phải hàn gắn rạn nứt.
Lý do Mỹ ngày càng quyết liệt với Trung Quốc
Trong khi đó, Mỹ đang ngày càng quyết liệt hơn với Trung Quốc ở biển Đông. Những động thái liên tiếp, quyết liệt và có tính khiêu khích của Trung Quốc như việc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong Vùng Đặc quyền kinh tế của Việt Nam ở biển Đông hồi tháng 5-2014 và sau đó là hoạt động xây dựng ồ ạt “các hòn đảo nhân tạo” đã buộc Mỹ phải có hành động cụ thể để chặn đứng tham vọng bành trướng trong khu vực của cường quốc châu Á này.
Tiến sỹ Subhash Kapila – cố vấn về quan hệ quốc tế và các vấn đề chiến lược của Tổ chức Nghiên cứu Đông Nam Á nhận định rằng, mặc dù mối quan hệ không mấy nồng ấm giữa hai quốc gia này chủ yếu xoay quanh những tranh cãi địa chính trị, song việc Mỹ gần đây tỏ ra quyết liệt hơn trong vấn đề bBiển Đông chủ yếu do Trung Quốc. Thứ nhất, Trung Quốc cần nhận thức được rằng chính họ đã đẩy Mỹ vào thế “tức nước vỡ bờ” khi hiểu sai những ý định của cường quốc này. Mối lo ngại rủi ro trong xung đột với Trung Quốc của Mỹ đã bị Trung Quốc đánh giá quá thấp. Thứ hai, việc Mỹ do dự trong việc có những hành động mạnh mẽ và cứng rắn nhằm hạn chế tham vọng bành trướng và quân sự của Trung Quốc đang khiến nhiều người tại châu Á phải đặt dấu hỏi về vị thế của Mỹ, với tư cách người bảo trợ cho an ninh khu vực, đồng thời càng kích động hơn tư tưởng cũng như các chiến lược chống Trung Quốc ở một số quốc gia châu Á. Điều này, mặt khác, cũng đang ảnh hưởng tiêu cực tới vị thế quốc tế của Mỹ.
Trên thực tế, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã chịu không ít áp lực từ phía Lầu Năm Góc trong suốt một năm qua khi liên tiếp có những lời kêu gọi cho phép hải quân triển khai “các chiến dịch tự do hàng hải” để thách thức tuyên bố chủ quyền trắng trợn của Trung Quốc tại biển Đông. Không chỉ chiếm đóng bất hợp pháp các thực thể chìm tại biển Đông, Trung Quốc còn cải tạo các khu vực này, xây dựng những hòn đảo nhân tạo và tuyên bố chủ quyền lãnh hải đối với vùng biển trong phạm vi 12 hải lý tính từ bờ những hòn đảo này. Mục đích của Trung Quốc là dùng đây làm bàn đạp để từng bước khẳng định tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn biển Đông và thiết lập Vùng Nhận dạng phòng không (ADIZ). Tuy nhiên, ông Obama đã hoãn việc ra lệnh triển khai chiến dịch tuần tra này cho tới sau chuyến thăm Washington của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong cuộc gặp cấp cao tại Washington, Tổng thống Obama đã nhấn mạnh với người đứng đầu nhà nước Trung Quốc rằng Bắc Kinh cần chấm dứt các hoạt động xây dựng trái phép trên các hòn đảo nhân tạo, bởi các hành động này bị coi là có tính khiêu khích và sẽ đe dọa nghiêm trọng an ninh, ổn định tại khu vực châu Á -Thái Bình Dương. Một vài nguồn tin cho biết Chủ tịch Trung Quốc dường như đã phớt lờ lời khuyên chân thành này của phía Mỹ. Đáp lại sự thờ ơ ấy, ngay trước khi ông Tập Cận Bình rời Washington, Tổng thống Mỹ đã cho phép hải quân nước này tiến hành các cuộc tuần tra để thể hiện hoạt động tự do hàng hải (FONOPS) tại biển Đông. Ngày 26-10-2015, cuộc tuần tra FONOP đầu tiên của hải quân Mỹ đã bắt đầu khởi động.
Chiến hạm USS Lassen (DDG 82), được trang bị tên lửa dẫn đường, đã bắt đầu hành trình tiến vào vùng biển 12 hải lý xung quanh đảo nhân tạo và có lúc còn đi vào khu vực 6 hải lý xung quanh bãi đá Subi, trước là một rạn san hô song hiện đã được Trung Quốc xây cất thành đảo nhân tạo với các cơ sở hạ tầng quân sự. Hải quân Mỹ đã tiến hành cuộc tuần tra này song không hề thông báo cho chính quyền Trung Quốc, với lý do tàu USS Lassen đang hoạt động trong vùng biển quốc tế, gián tiếp phủ nhận tuyên bố chủ quyền lãnh hải của phía Trung Quốc. USS Lassen được hộ tống bởi hai máy bay tuần tra để đảm bảo khả năng phòng vệ tối ưu trong trường hợp vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ phía Bắc Kinh.
Trên thực tế, Trung Quốc đã có những phản ứng rất giới hạn, cụ thể là điều hai tàu hải quân bám đuôi USS Lassen trong liên tục 72 giờ và Bộ Ngoại giao nước này đưa ra các tuyên bố chỉ trích và cảnh báo. Để thể hiện rõ nét hơn sự quyết tâm của mình, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ sau đó đã cùng người đồng cấp Malaysia tới thăm tàu sân bay USS Thedore Roosevelt đang hoạt động ở biển Đông. Điều mà Mỹ muốn nhấn mạnh là dù Trung Quốc không hài lòng hay chỉ trích, thì hải quân Mỹ vẫn sẽ tiếp tục tiến hành thêm nhiều cuộc tuần tra để đảm bảo hoạt động tự do hàng hải xung quanh các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng ở biển Đông. Thậm chí còn có nhiều người kêu gọi Mỹ cần tiếp tục tiến hành các cuộc tuần tra như vậy.
Trong suốt hơn một năm qua, Mỹ đã thông qua nhiều cuộc họp, diễn đàn, trong đó có Đối thoại Shangri La, để nhấn mạnh sự nguy hiểm của chính sách “bên miệng hố chiến tranh” mà Trung Quốc đang theo đuổi ở biển Đông, đồng thời hối thúc các bên tích cực đối thoại và tìm biện pháp giảm căng thẳng. Tuy nhiên, thực tế là những cố gắng đó không hề làm Trung Quốc chùn bước, mà nước này thậm chí còn cho rằng rút cuộc chính Mỹ sẽ phải rút lui.
Hành động gần đây của Mỹ đã nhận được sự ủng hộ của Liên minh châu Âu (EU), cũng như Nhật Bản và Australia. Với sự đồng thuận to lớn này, chắc chắn trong thời gian tới sẽ có thêm những lời kêu gọi tiến hành một hoạt động lớn với sự tham gia của lực lượng hải quân nhiều nước tuần tra bảo vệ tự do hàng hải tại biển Đông và nhất là tại những vùng biển quốc tế mà Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố chủ quyền một cách trắng trợn.